Nu staan ze op het plein voor de school, in het donker: de Joden van Assen met hun rugzakken en bundeltjes. Wie de adviezen heeft gevolgd heeft hoge schoenen gepakt, twee paar wollen sokken, meerdere stukken ondergoed, een slaapzak, zakmes, lepel, emaille bord en veldfles, geboortebewijs, trouwboekje, diploma’s en getuigschriften, toiletartikelen. Sommigen hebben ook een persoonlijke herinnering meegenomen, een flesje eau de cologne, een snuisterij. Enkele daarvan worden meer dan zeventig jaar later teruggevonden tijdens archeologisch onderzoek in Westerbork. Sommige artefacten, zoals ze dan heten, hebben zelfs Auschwitz en Sobibor bereikt. De Nederlandse archeoloog Ivar Schute vindt voorwerpen die op 2 oktober 1942 uit Assen vertrokken naar Westerbork, van Westerbork naar Sobibor gingen, en daar bleven liggen in met de as van mensen verzadigde aarde tot hij ze opgroef.