IJzige sfeer in coalitie na verkiezingsuitslag

Terwijl zijn collega’s vrijdagochtend in de Trêveszaal al klaar zitten voor de wekelijkse ministerraad, zet CDA-leider en vicepremier Hoekstra de verhoudingen buiten alvast op scherp. Hij is vanwege privézaken wat later en dropt bij de verzamelde pers alvast een bommetje. Er moet wat hem betreft een koerswijziging op ’grote dossiers’ komen. „Je kan niet consequentieloos door op inhoud en op stijl”, zegt de CDA-voorman.

Maar dat het roer om zou moeten is nog geen kabinetsbeleid, blijkt als een paar uur later de ministerraad is afgelopen. Vooral D66-leider en vicepremier Kaag heeft geen boodschap aan de door Hoekstra gewenste koerswijziging. „Dat moet u aan het CDA vragen, niet aan mij”, kaatst ze de bal terug.

Volgens haar komt de massale stem op BBB ’voort uit veel meer dan stikstof’. „Het is een gevoel van vertraging, uitsluiting. Er zijn heel veel diepere thema’s, ik denk dat het goed is als we onszelf daarin verdiepen.” Pas daarna wil ze kijken ’wat we gaan doen en hoe we dat doen’.

’Te vroeg’

Haar partijgenoot en klimaatminister Jetten houdt de boot ook nog even af: „We moeten rustig afwachten wat er gebeurt in de provincies.” Hij vindt het, in tegenstelling tot Hoekstra, wat snel om twee dagen na de verkiezingen al conclusies te trekken over wat dat betekent voor het kabinetsbeleid. „Ik vind dat je de uitslag van verkiezingen even op je moet laten inwerken. Dat moet je rustig doen. Ik vind het te vroeg om iets over een koerswijziging te zeggen.”

Het kost premier Rutte (VVD) de nodige moeite om de uiteenlopende meningen binnen het kabinet weer aan elkaar te praten. Het is volgens hem ’na verkiezingsuitslagen niet vreemd dat er wat andere accenten worden gezet’: „We moeten de ruimte hebben om wat te zeggen over die uitslag.”

’Uitslag gaat rol spelen in beleid’

Rutte zegt eerst de uitspraken van Hoekstra ’heel logisch’ te vinden, om er snel weer aan toe te voegen: „Ik zeg niet dat ik het inhoudelijk met zijn woorden eens ben, maar ik begrijp wel wat hij zegt.” Volgens hem doet Hoekstra zijn uitspraken als ’leider van het CDA’ en niet als onderdeel van het kabinet.

De opmerkingen van Hoekstra zijn volgens hem ’oplosbaar’ en ’op te vangen in de normale beleidscyclus’. Het lijkt er uiteindelijk op dat ook Rutte wel open staat voor een aanpassing van het stikstofbeleid, waar het ministerie van Landbouw overigens ook al mee begonnen is.

De uitslag is volgens hem een ’schreeuw’ van het land die ’in het kabinet gehoord moet worden’: „De uitslag gaat dus, dat kan niet anders, een rol spelen in het beleid, die gaat impact hebben.”

’Hou even je bek’

Het is een heel ander geluid dan stikstofminister Van der Wal (VVD) woensdagavond op de uitslagenavond van haar partij liet horen. Een stikstofwijziging was voor haar toen geen optie. „Nu weer op de rem trappen of het uitstellen kan gewoon niet”, zei Van der Wal toen.

Die toondoofheid werd haar toen in de coalitie kwalijk genomen. „Hou gewoon even je bek”, fulmineerde een CDA-Kamerlid. Dat advies had Van der Wal zich vrijdag blijkbaar ter harte genomen toen haar na de ministerraad werd gevraagd om een reactie op Hoekstra’s uitspraken: „Ik vind even helemaal niks.”

Twijfels aan bekwaamheid bewindslieden

Wat de kiezer betreft is de verkiezingsuitslag ook een boodschap aan de leden van het kabinet zelf. Mensen die niet voor de huidige regeringspartijen stemmen, geven als voorname reden dat ze twijfelen of bewindspersonen wel bekwaam zijn voor hun werk.

Die boodschap nemen ze ook mee, zegt bijvoorbeeld minister Jetten. „We proberen allemaal goed ons werk te doen, maar de kiezer heeft altijd gelijk.” Ook minister Bruins Slot (Binnenlandse Zaken) trekt zich dat aan. „Daaraan zie je ook dat er een kloof bestaat tussen Den Haag en de samenleving.”

Geen oplossing

Maar een oplossing om dat gevoel bij kiezers weg te nemen, hebben de ministers niet paraat. „We moeten niet doof zijn, luisteren en de verbinding met de samenleving herstellen”, oppert Bruins Slot.

Jetten heeft ’niet het antwoord’ op de vraag hoe hij kiezers kan overtuigen van zijn bekwaamheid: „Daar gaan die mensen zelf over.” Ook CU-vicepremier Schouten moet het nog even laten bezinken: „Iedereen moet op z’n eigen portefeuille nadenken over wat deze uitslag betekent.”

Somber geluid

De onenigheid over de gevolgen van de uitslag roept ook de vraag op of het wel goed komt met het kabinet. CDA-woonminister De Jonge is nog optimistisch. „Ik heb wel geproefd dat er vier partijen zitten die dat met elkaar willen blijven doen.”

Maar elders klinkt een somberder geluid. „We moeten zien hoe we hier doorheen breken”, zegt Schouten. „We zijn gekozen om dingen op te lossen, het is geen doel op zichzelf om een kabinet in stand te houden.”

En premier Rutte sluit niks uit: „Is de coalitie stabiel? Ik denk van wel, maar dat zal de toekomst moeten uitwijzen.”