Kabinet wil af van bindend studieadvies om stress bij studenten te verminderen: 'Slecht plan'

„Na twee andere opleidingen doe ik nu eindelijk mijn droomstudie. Maar de stress over het halen van een verplicht aantal studiepunten werkt verlammend bij mij: studeren is niet meer leuk, maar een pure verplichting”, zegt Emre Hoogduijn, die in Rotterdam de opleiding volgt tot geschiedenisdocent.

Momenteel moeten de meeste studenten in hun eerste jaar 45 van de 60 studiepunten halen, anders krijgen ze een negatief advies van hun school. Wie het ’bindend studieadvies’ (bsa) niet haalt, moet in feite met de opleiding stoppen.

Sociaal leven

Genoeg tijd vinden om te studeren, vindt Hoogduijn best lastig. Hij heeft een druk sociaal leven, werkt drie dagen per week (’om de studieschuld niet te hard te laten oplopen’) en is een dag per week politiek actief. Het bsa hangt er als een zwaard van Damocles boven. „Je wordt als nieuwe student echt een beetje in het diepe gegooid. Zoek het zelf maar uit. En mijn ouders hebben bijvoorbeeld nooit gestudeerd, dus die kunnen me ook niet echt begeleiden.”

Er is onder studenten steeds meer weerstand tegen het systeem. „Sommigen moesten door het bsa stoppen met de studie van hun dromen, hadden geen tijd om zich te mengen in het studentenleven of raakten overspannen”, aldus de Amsterdamse studentenbond ASVA in een petitie om het bindend studieadvies af te schaffen.

Minister Robbert Dijkgraaf (D66) lijkt overstag. In het regeerakkoord staat dat het bindend studieadvies soepeler moet worden, bijvoorbeeld door studenten twee jaar de tijd te geven om de benodigde punten te halen. Dijkgraaf komt later deze maand met zijn exacte plannen om het ’studentenwelzijn’ te vergroten.

’Mentale klachten’

Al langer zijn er zorgen over de mentale staat van studenten. Een rapport van het RIVM en het Trimbos Instituut schetst dat meer dan de helft van de studenten mentale klachten zoals angst en somberheid ervaart. Driekwart zegt ’prestatiedruk’ te ervaren en een aanzienlijk deel heeft slaapproblemen.

Toch is morrelen aan het bsa een slecht idee, klinkt het op de Universiteit van Leiden. „Dit is precies het tegenovergestelde van wat Dijkgraaf zou moeten doen. Het bindend studieadvies in jaar 1 is juist een goed middel om te selecteren en om te zien of studenten het niveau wel aankunnen”, meent Remco Breuker, hoogleraar Koreastudies en lid van de universiteitsraad. „En dat zeggen heel veel docenten; dit is een thema waar docenten en studenten recht tegenover elkaar staan.”

Onderzoek lijkt te bevestigen dat het verplichte aantal studiepunten een motiverend effect heeft op veel studenten. Na de invoering van een bindend studieadvies nam het aantal eerstejaars dat doorstroomde naar het tweede jaar toe met 23 procent, aldus wetenschappers aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. En toen de Radboud Universiteit in 2016-2017 het verplichte aantal studiepunten verhoogde, ging het aantal succesvolle eerstejaars omhoog – niet omlaag.

Breuker legt uit wat er kan gebeuren als de lat lager wordt gelegd. „Meer studenten zullen het bindend studieadvies halen. Daarna kunnen opleidingen niet meer van studenten af die hun vakken niet halen en gaan die er veel langer over doen. Dat kost de studenten meer geld, de Staat meer geld en de al drukke docenten heel veel tijd.”

Hij voorspelt dat studenten minder hard zullen studeren als er minder studiepunten hoeven worden behaald. Middelbare scholen zagen hetzelfde soort gedrag bij de examens in de coronajaren, waarbij veel leerlingen één vak lieten vallen – puur omdat het mocht van de minister.

Het systeem aanpassen kan verregaande gevolgen hebben, schetst Breuker. Want als het algehele niveau van de studenten door de jaren omlaag gaat, moeten opleidingen uiteindelijk gaan meebuigen om ze tóch te laten afstuderen. „Dan gaat de lat dus nog verder omlaag en kan zelfs de accreditatie van een opleiding in gevaar komen.”

’Overweeg eens het hbo’

Uiteindelijk raakt de discussie in Leiden ook de vraag ’of iedereen wel op zijn plek is op de universiteit’. „Veel studenten kiezen het wetenschappelijk onderwijs om de verkeerde redenen, uit prestige-overwegingen of alleen maar voor het papiertje. Eenmaal op de uni verwachten ze dan een onderwijsvorm die meer praktisch is, dan dat het in werkelijkheid is. Dat past niet iedereen. Het is ook aan ouders om te zeggen tegen hun kinderen: overweeg misschien eens het hbo.”

Sommige scholen, zoals Fontys en Zuyd Hogeschool, hebben er overigens al voor gekozen het bindend studieadvies af te schaffen. Zuyd zegt dat ze voortaan aan het einde van het eerste jaar ’samen met studenten kijkt naar wat wel mogelijk is, in plaats van naar wat niet mogelijk is’. „De eerste ervaringen zijn positief.”