„Zoals wij nu appjes sturen met een korte boodschap en grappige foto’s of memes , stuurden mensen elkaar toen ansichtkaarten”, vertelt kunstenaar en publicist Tammo Schuringa (Amsterdam, 1962). „Soms zelfs in een serie van zes of zeven op een dag, waarbij de plaatjes zich laten lezen als een stripverhaal. Dan kon eenvoudig, want anders dan nu kwam de postbode soms wel zeven keer per dag aan de deur. En niet alleen in de grote stad, zelfs in de kleinere dorpen waren er dagelijks meerdere lichtingen. De ontvanger kon indien gewenst zelfs meteen per kerende post antwoorden.”

In zijn boek Verrukkelijke baby’s dat deze week is verschenen, toont de auteur de 100 mooiste babykaarten uit zijn privéverzameling. Ook gaat hij dieper in op dit destijds buitengewoon geliefde communicatiemiddel. „Ik had nog nooit van de term ’gouden eeuw van de ansichtkaart’ gehoord. Maar op het hoogtepunt werden er wereldwijd jaarlijks miljarden kaarten verstuurd”, vertelt hij. „Er was sprake van een ware cartomanie.”

Gewonde soldaat

Hoe belangrijk prentbriefkaarten al aan het eind van de 19de eeuw werden, blijkt wel uit een grappige anekdote die de auteur vond in een verslag over de Frans-Duitse oorlog, die woedde in 1870 en 1871: „Aan de mobiele Duitse troepen werd vanaf het begin van de strijd vrijstelling van porto verleend. Het gevolg was dat er in amper zes maanden al 10 miljoen Feldpost-Correspondenzkarten hun weg naar het thuisfront vonden. Het verhaal gaat dat een gewonde soldaat op het slagveld nog eerder een postkoets aanhield om zijn familie te berichten, dan een ambulance.”

Aan het begin van de 20ste eeuw groeide de ansichtkaart, in het Duits Ansichtspostkarte , letterlijk vertaald ’aanzichtkaart’, uit tot het ultieme communicatiemiddel. „Al waren sommige mensen aanvankelijk argwanend en geschokt”, weet Tammo Schuringa. „Zij vonden het immoreel dat hun dienstbodes zouden kunnen lezen wat aan hen geschreven werd. Toch gingen ook zij uiteindelijk overstag. Waarom? Omdat de postkaart goedkoop was, een postzegel ervoor was twee keer zo goedkoop als voor een brief.”

Bijzondere kaart met een vis erop

Zijn fascinatie voor de ouderwetse kaarten, en dan met name die met baby’s erop, ontstond tien jaar geleden toen hij op het Amsterdamse Waterlooplein een vreemde, nogal surrealistisch aandoende kaart met een vis erop kocht, die in zijn bek een wiegje met een baby erin vasthoudt. „Op de Parijse vlooienmarkten ontdekte ik niet veel later nog meer van deze wonderlijke kaarten. Het bleken ’aprilvissen’ te zijn, die in Frankrijk op 1 april, vaak anoniem, werden verstuurd naar geliefden. Een soort Valentijnskaarten avant la lettre .”

Via de verzamelaarswebsite Delcampe.net tikte de kunstenaar duizenden vrolijke, gekke en bijzondere ansichten op de kop. „Ik was verslaafd aan het klepperen van de brievenbus”, zegt hij lachend. „Vooral het genre van de babykaarten, bleken mijn favoriet. Ze sluiten aan bij allerlei volksverhalen over waar baby’s vandaan komen. Op vaak humoristische wijze verbloemen de kaarten de schaamte die veel ouders ruim honderd jaar geleden ongetwijfeld voelden wanneer ze genoopt waren aan hun kinderen te vertellen waar hun nieuwe broertje of zusje vandaan kwam.”

Speels en vrolijk

De zuigelingen op de kaarten doen niet zelden ook heel volwassen dingen. Zo varen ze in zeppelins, zitten in bootjes of houden ten tijde van de Eerste Wereldoorlog zelfs een geweer vast. „Mijn theorie is dat deze olijke baby’s ons volwassenen aansporen om speels en vrolijk in het leven te staan. ’Pluk de dag’ lijkt hun motto.”