Geen linkse wolk, de versnippering blijft. Vijf opvallende zaken bij uitslag provinciale verkiezingen in Drenthe
CDA-leider Henk Jumelet en zijn partijgenoot Eline Vedder kijken zorgelijk wanneer op de uitslagenavond de eerste resultaten binnenkomen. Foto: Marcel Jurian de Jong
Geen provincie zo BBB-groen als Drenthe
De partij van Caroline van der Plas haalde in Drenthe 17 zetels, met een derde van de stemmen (33,5 procent). In geen enkele provincie was het resultaat zo groot als hier. Overijssel volgde op de voet met ruim 31 procent van de stemmen.
Van tevoren bleek al uit peilingen dat BBB vooral in de oostelijke helft van Nederland veel kiezers trekt. Het is sinds mensenheugenis niet eerder vertoond dat een partij zo massaal de statenzaal binnen dendert. De verkiezingswinst van Forum voor Democratie vier jaar geleden, die vanuit het niets zes zetels haalde, verbleekt hierbij.
De nieuwe zetelverdeling:
BBB 17 (0)
PvdA 4 (6)
VVD 4 (6)
CDA 3 (5)
GroenLinks 2 (4)
SP 2 (3)
PVV 2 (2)**
CU 2 (3)
FvD 1 (2)*
PvdD 2 (1)
D66 1 (2)
SLD 1 (1)
JA21 1 (5)*
Volt 1 (0)
50Plus 0 (1)*
Stip 0 (1)**
Tussen haakjes de oude zetelverdeling. De definitieve uitslag staat nog niet vast. Die wordt later bekend gemaakt door het Centraal Stembureau.
*: In 2019 behaalde Forum voor Democratie zes zetels. Eind 2020 scheidden vier leden zich af en gingen verder als JA21. Later sloot Frank Duut zich bij hen aan, hij was in 2019 gekozen voor 50Plus.
**: De PVV had oorspronkelijk drie zetels, totdat Sonja Kort alleen verder ging als de fractie Stip.
Kiezers zagen niet dat CDA agenda BBB al uitvoerde
Politiek is een hard vak, waarin beeldvorming vaak belangrijker is dan de inhoud. Het stikstofbeleid van het kabinet mobiliseerde veel kiezers om op de BBB te stemmen. Vaak waren dit mensen uit de potentiële achterban van het CDA, die als regeringspartij medeverantwoordelijk was voor die maatregelen. De Drentse CDA’ers deden er onder leiding van gedeputeerde Henk Jumelet alles aan om hun landelijke partijgenoten in de regeringscoalitie op andere gedachten te brengen. Het CDA schrok van de weerstand onder de eigen achterban en in een interview met het AD deed landelijk leider Wopke Hoekstra zijn best de angel uit de zaak te halen. Hij stelde dat de maatregelen ook wel wat later ingevoerd konden worden.
Maar het was al te laat. De gedachte had zich vastgezet dat je als boer, of andere plattelandsbewoner, bij het CDA niet in goede handen bent. Jumelet deed erg zijn best. Hij lanceerde andere ideeën voor de aanpak van stikstof, zoals innovatie in plaats van uitkopen. Hij sleepte hiervoor subsidies binnen. Ook bekommerde hij zich om schapenhouders die lijden onder wolvenaanvallen en startte een lobby voor een lagere beschermde status.
Het hielp nauwelijks. Het CDA gaat van 5 naar 3 zetels, dankzij een restzetel eentje meer dan aanvankelijk het geval leek. Schrale troost: als BBB-leider Gert-Jan Schuinder verstandig is, probeert hij Jumelet aan boord te houden als gedeputeerde. Het is in elk geval riskant om het hoofdpijndossier stikstof in handen te geven van een wat minder ervaren bestuurder.
En toch blijft de versnippering
Hoewel het Drents Parlement (43 zetels) straks één grote fractie telt met maar liefst zeventien zetels, wordt de versnippering er niet minder om. Het aantal fracties stijgt zelfs van dertien naar veertien. De tweede nieuwkomer is Volt. Alleen Stip, een afscheiding van de PVV, verdwijnt uit de Staten. Het betekent dat er straks elf fracties zijn met een of twee leden. Alleen de PvdA en de VVD hebben nog vier zetels.
Dit betekent ook dat de BBB er bijna niet om heen kan mee te doen aan een coalitie voor een nieuw provinciebestuur. Want anders heb je wel erg veel partijen nodig om tot een meerderheid te komen. Tenzij er een minderheidscollege komt, dat dus van voorstel tot voorstel bij de oppositie op zoek moet naar een meerderheid.
De gemiddelde leeftijd daalt
Na de verkiezingen nemen enkele wat oudere Statenleden afscheid. Denk aan Siemen Vegter en Gert Jan Zuur (CDA), Jan Willem Drukker (JA21), Henk Nijmeijer (GroenLinks) en Hendrikus Velzing (Forum voor Democratie). PVV’er Nico Uppelschoten is met zijn 78 jaar de nestor van het Drents Parlement en hij is opnieuw gekozen.
Tot nog toe waren er weinig jonge gezichten in het Drents Parlement te vinden. De dertigers Kees Vianen (VVD) en Roy Pruisscher (ChristenUnie) waren in de afgelopen periode de jongsten. Pruisscher vertrekt nu, Vianen gooit hoge ogen om de nieuwe fractievoorzitter te worden van zijn partij.
Vianen is straks bij lange na niet meer de jongste. Dat is straks het net gekozen BBB-lid Björn Schütte uit Emmen (18). Voor deze partij komt ook twintiger Stijn van den Berg in de Staten. De SP draagt met de 29-jarige lijsttrekker Simon Zandvliet ook een lid van de jonge garde aan. En ook de 36-jarige nieuwkomer Gerben Brandsema (ChristenUnie) brengt de gemiddelde leeftijd wel een eind omlaag.
Linkse wolk zegt inwoners Drenthe niets
Pas op voor de linkse wolk, zei VVD-leider Mark Rutte aan het begin van de verkiezingscampagne. Hij doelde op de samenwerking tussen GroenLinks en de PvdA. Die zou in zijn ogen allemaal verkeerde maatregelen doorvoeren, zoals belastingverhoging en allemaal extra regels en voorschriften. Deze strategie zou voor de VVD gunstig kunnen uitpakken, maar ook voor GroenLinks/PvdA. Want deze tweestrijd moest mensen overtuigen om ofwel VVD ofwel GroenLinks/PvdA te stemmen. Kiezers konden zo voorkomen dat ‘het andere kamp’ zou winnen.
Maar de Drenten hadden andere zorgen dan de klassieke strijd tussen links en rechts. PvdA, VVD en GroenLinks hebben alle drie twee zetels verloren. Waar twee honden vechten om een been, gaat BBB er mee heen, zou je kunnen zeggen. Landelijk was het resultaat voor GroenLinks en PvdA wat beter dan in Drenthe, maar niet goed genoeg om Henk Nijmeijer uit Assen een zetel in de Eerste Kamer te bezorgen. Zijn partij krijgt waarschijnlijk acht zetels in de Eerste Kamer, maar Nijmeijer staat op de tiende plek op de kandidatenlijst. De Statenleden in alle provincies kiezen op dinsdag 30 mei de leden van de Eerste Kamer.
