Is het fraude of niet?

Voor wat hoort wat.

Het lijkt de spreuk te zijn die de omvangrijke fraudezaak rond Property Finance, de vastgoedtak van de SNS Bank, het best omschrijft. Maandag start de rechtszaak in Utrecht tegen de negen verdachten. Voor de zaak is drie weken gereserveerd.

Noordelijke aangelegenheid

Het wordt grotendeels een noordelijke aangelegenheid. Zeven verdachten komen uit of wonen in Groningen en Drenthe. ‘De Groningers’ worden ze in de wandelgangen genoemd. Bij de omvangrijke fraudezaak, die aan het rollen kwam na de nationalisatie van SNS in 2013, zouden deze bankiers zichzelf via steekpenningen hebben verrijkt en geld achterover hebben gedrukt. Althans, dat is de beschuldiging van het Openbaar Ministerie (OM) in de zaak die ‘Mount Nepal’ heet.

SNS Reaal werd noodgedwongen overgenomen door de Nederlandse staat. De bank dreigde om te vallen, onder meer vanwege mislukte investeringen van vastgoedafdeling Property Finance. Daar waren juist onder meer deze bankiers voor ingevlogen: om orde op zaken te stellen.

Verdenkingen

De verdenkingen zijn niet mals: omkoping, oplichting, valsheid in geschrifte en witwassen. Er werden valse en opgehoogde rekeningen ingediend onder het mom van advieswerk. Feitelijk werd het geld – buiten het zicht van SNS en zijn klanten – weggesluisd door het in vorm van bemiddelingsfee te gieten. Geld voor de relatie die hen de klus bezorgde. De verdachten ontkennen dat niet, maar zeggen dat dit in de wereld van interim-managers en zzp’ers de normale gang van zaken is. Net zo gebruikelijk als de vrijdagmiddagborrel na het werk.

Het OM ziet dat toch anders. Die ziet een financieel netwerk van corrupte bankiers waarbij er financiële afhankelijkheidsrelaties ontstonden. Of, zoals het Financieel Dagblad het al eens treffend omschreef: krab jij mijn rug, dan krab ik die van jou.

Verdachten

De 58-jarige Pieter G. uit Haren wordt door justitie als een van de twee hoofdverdachten gezien. Hij is degene die de zes andere Groningse managers binnenhaalt bij de vastgoedbank. En zich daarvoor laat betalen. Allemaal met verstand van financiële zaken, zoals bijvoorbeeld de 52-jarige Murpy L., die jaren als directeur bij ABN Amro in Groningen werkte.

G. kreeg hulp bij het werven. De 59-jarige Bé van der H., die inmiddels in Hoogeveen woont en ook een lang verleden heeft als directeur van ABN Amro, zette feitelijk de Groningse constructie met Pieter G. op. Zo droeg hij Otto H. en Jeffry W. aan om als interim te werken bij Property Finance. De mannen kenden elkaar nog van het avontuur met beleggingsbedrijf CEG/Reggehuys uit Groningen. Van der H. was er directeur, Otto H. en Jeffry W. werkten er .

Nadat de boel bij CEG/Reggehuys door onderling wantrouwen, wanbeheer en ruzie tussen bestuurders in 2010 instortte - zo’n 190 miljoen euro van tientallen investeerders uit Noord-Nederland ging daarbij verloren - loodste Van der H. de twee mannen binnen bij Property Finance. Om voor een ruime vergoeding daar aan de slag te gaan. Zoals hij en G. ook anderen aan werk hielpen.

Werkwijze

Hoe ging dat nou in z’n werk?

Een uitspraak van de rechtbank Groningen biedt een mooie inkijk. In 2014 probeerden fiscaal jurist Otto H. en accountant Jeffry W. om van een zogenaamde ‘zwarte lijst’ af te komen. SNS had het duo daar – net als alle andere verdachten – op laten zetten na de ontdekking van de fraude. Plat gezegd konden de Groningers door dit interbancaire waarschuwingssysteem bij geen enkele bank of verzekeringsmaatschappij meer terecht. De rechtbank in Groningen oordeelde dat H. en W. acht jaar op de zwarte lijst moeten blijven staan. Het gerechtshof bracht dat later terug naar drie jaar. Over exact twee weken zit die straf er op en moeten ze van de lijst af worden gehaald.

Verhoren

Interessanter aan die uitspraak is dat er ook verhoren bij zitten van de fraudeverdachten door de FIOD en de afdeling Veiligheidszaken van SNS Reaal. Otto H., Jeffry W., Bé van der H. en Pieter G. doen ruimschoots uit de doeken hoe ze elkaar factureerden en daarmee geld onttrokken.

Zo vertelt H. hoe hij en zijn maat Jeffry W. afspraken met de andere hoofdverdachte Buck G. om een uurtarief van 225 euro (exclusief btw en reiskosten) bij de vastgoedtak van SNS Reaal in rekening te brengen. Een week werken levert gauw 9000 euro op. Maar, zo vertelt H. aan de rechercheurs, daarvan sluisden zij weer 75 euro door aan Pieter G., die hen via zijn bv’tje Sebastivier factureerde. Advieswerk, stond er dan op die rekeningen. Onzin natuurlijk, bevestigen de betrokkenen ook zelf.

Het bedrijfje Sebastivier stuurde het geld door – ook weer onder de noemer ‘advieswerk’ – naar het bedrijf Querry, dat in Tsjechië zit. Querry staat op naam van Van der H.’s dochter. Maar dat is voor de bühne: Querry is van hem. ,,Ik heb het opgezet voor mijn dochter, omdat ik in die tijd niet zichtbaar wilde zijn’’, zegt Van der H. op 19 maart 2013 tijdens een verhoor door de FIOD. ,,In verband met bedreigingen. Maar ik ben feitelijk leidinggevende.’’ En dus ook de ontvanger van de ‘fee’ die hij via Pieter G. krijgt van zijn oud-werknemers. Ze vonden dat CEG/Reggehuys buiten de schuld van Van der H. failliet was gegaan. ,,Hij kreeg de schuld van een heleboel zaken’’, vertelt Otto H. aan de recherche. Otto H. en Jeffry W. vonden dat hun oud-directeur wel wat hulp verdiende. En daarom droegen ze 30 procent van hun uurtarief af.

Van der H. krijgt niet de volledige 75 euro per gedeclareerd uur. Pieter G. houdt ook zelf wat en draagt ook weer een derde af aan Buck G. ,,Een ereschuld’’, noemde de Harense ondernemer dat tegen de rechercheurs. Niemand die aan de bel trekt, want de man die het allemaal goedkeurt, is nota bene directeur van SNS Property Finance: Buck G.. Het is als de vos die het kippenhok moet bewaken, schrijven de auteurs van het boek De val van SNS Reaal over deze constructie.

Piramidespel

De methode van de hoofdverdachten wordt gekopieerd door de anderen. Het is als een piramidespel. Breng iemand aan en je krijgt korting op jouw deel dat je moet afstaan. Zo bedong Jeffry W. een korting van 15 euro bij Van der H. omdat hij andere managers – Hilbrand van der Z. en Jurgen B. – aandroeg.

De vraag is hoe strafbaar is dit? Totaal niet, vindt de verdediging. Want er is gesolliciteerd bij SNS, contracten afgesloten en salarissen betaald. Dan mag de buitenwereld de hoge bedragen wel moreel verwerpelijk vinden, maar strafrechtelijk is er niet veel aan de hand. Aan de andere kant: in de verhoren geven enkele van ‘De Groningers’ ronduit toe dat de beloning die ze ontvingen voor het aanbrengen van nieuwe werknemers werd verzwegen.