DVHN lanceert podcast Na sluitingstijd over Sjoerd Kooistra: de keiharde horecatycoon of het jochie dat wegdroomt bij Sound of Music

Die laatste zondag van juni in 2010 gaat op een Spaans strand de telefoon. Als Dick Loorbach oppakt, ziet hij dat het de chauffeur van Sjoerd Kooistra is die belt.

En die heeft een boodschap die Loorbachs leven ingrijpend en voorgoed op zijn kop zet: ‘Sjoerd is dood’, klinkt het vanuit Nederland.

Tien jaar later, als Nederland vanwege het coronavirus net voor het eerst in lockdown is gegaan, wandelen Geesje Oostland en Myrthe Klaus op de hei bij Hilversum.

Geboren in het Martiniziekenhuis zijn ze oer-Groningers. Ze brachten hun middelbare school- en studententijd voor een niet onbelangrijk deel door in de cafés van Kooistra. Klaus werkte een aantal jaren in de Brasserie aan de Poelestraat, een Kooistra-gelegenheid.

Op de hei bij Hilversum halen ze herinneringen op aan Groningen, de stad die ze net de rug hebben toegekeerd om als journalistieke zzp’ers aan de slag te gaan op redacties van landelijke omroepen.

In die herinneringen speelt Sjoerd Kooistra een belangrijke rol. ,,In de verhalen zoals wij die kenden, werd hij haast mythisch.’’

Bij Oostland en Klaus groeit het idee een podcast te maken over Kooistra met als centrale vraag: wat was hij voor iemand. ,,Ik wilde weten hoe hij zo is geworden, wat waren zijn drijfveren’’, zegt Klaus. Oostland: ,,De sterke verhalen over Kooistra kende ik, ik wilde de man ontdekken die achter die verhalen zat.’’

De rechterhand van Sjoerd Kooistra

Het is de start van een zoektocht die hen langs verschillende hoofdpersonen uit het leven van Kooistra voert, van echtgenoot Dick Loorbach en rechterhand Martin Nijdam tot advocaat Oscar Hammerstein en Job Cohen, oud-burgemeester van Amsterdam.

Omdat het boek De Zaak Kooistra hen op veel terreinen handvatten biedt, beginnen Oostland en Klaus bij de schrijvers ervan, Henk Willem Smits en Joost van Kleef. Via hen komen ze in contact met Nijdam.

Dat blijkt een voltreffer. De voormalige rechterhand van Kooistra is openhartig. Hij vertelt in de podcast over de keiharde kant van Kooistra. Over een pachter die plotseling in een nieuwe auto reed en Kooistra die dat niet pikte. ‘Dan werd ik om half 7 in de ochtend gebeld door Kooistra. Razend was hij. ‘Die vent moet oprotten’, riep Sjoerd dan. Dat het een leaseauto was, maakte niet uit. De pachter moest weg’. En Nijdam knapte de klus op.

Nijdam schetst een beeld van Kooistra als iemand die van een grap hield, maar ook altijd het onderste uit de kan wilde. ‘Als Sjoerd zonder problemen een euro kon verdienen en met problemen 1,05 euro, dan ging hij voor 1,05 euro’.

En dat gebeurde ook als hij daarbij over lijken moest gaan, vertelt Nijdam. ‘Vaak beloofde Sjoerd dat hij pachters zou helpen. Soms deed hij dat, maar anderen liet hij doodbloeden. Ja, sommige pachters zijn in die tijd zwaar genaaid’.

Sjoerd kan zijn verhaal niet meer vertellen

Elk gesprek dat Oostland en Klaus voeren noopt hen, zeggen ze, om na te denken over de koers de zie willen varen. Er zijn zoveel verhalen te vertellen dat een zijpad snel is ingeslagen.

Vooral het gesprek met Nijdam levert een schat aan informatie en nieuwe aanknopingspunten. ,,Maar veel hebben we niet gebruikt, omdat we onze eigen lijn wilden volgen, we wilden antwoord op de vraag: wie was Kooistra’’,’ zegt Oostland.

,,En je wilt integer en objectief het verhaal vertellen van iemand die er niet meer is’’, vult Klaus aan, ,,Kooistra kan zelf zijn verhaal niet meer vertellen.’’

Dick Loorbach moet in de podcast

Om Kooistra toch enigszins te laten horen, duikelen ze oude geluidsfragmenten op. Daarin zegt Kooistra dat hij niet hard is. ‘Ik vraag om mijn eigen geld’. Of: ‘Ik werk binnen de mazen van de wet’.

Toch beseffen de podcastmakers dat die geluidsfragmenten alleen niet genoeg zijn om het complete beeld te schetsen. Daarvoor is een interview met Kooistra’s echtgenoot Dick Loorbach noodzakelijk.

Loorbach woont tegenwoordig in Abu Dhabi. Oostland en Klaus zijn bereid hun spaarpot om te keren om af te reizen naar de woestijn als ze op een vrijdag plotseling een mail krijgen. Loorbach schrijft: ‘Ik ben dit weekeinde in Nederland, ik kan zondag met jullie praten’.

Oostland en Klaus zijn er dolgelukkig mee. ,,Had Dick niet met ons willen praten, dan hadden we serieus na moeten denken of en hoe we verder wilden gaan met het vertellen van dit verhaal. Kooistra liet aan bijna niemand zijn andere kant zien. Dick is een van de weinigen die weet hoe Kooistra was als hij de voordeur achter zich dicht trok.’’

Dick Loorbach vertelt in de podcast Na Sluitingstijd over de periode na de dood van Kooistra. Hoe het verdriet en de verbijstering na verloop van tijd ook wordt verdrongen door boosheid.

Boosheid om het feit dat zijn echtgenoot bij heel veel zaken betrokken blijkt, waar Loorbach niets van weet. Dat bijvoorbeeld de astrologe Lenie Drent Kooistra van advies voorziet. Ook als het gaat om grote zakelijke beslissingen.

Job Cohen pikt het niet meer

Dat Loorbach niet op de hoogte is, past in het beeld dat Oostland en Klaus van Kooistra krijgen. ,,Een keiharde zakenman. Iemand die op het randje opereert, en misschien wel erover. Maar ook iemand die de mensen die hij lief heeft zo veel mogelijk wil beschermen.’’

Op het randje opereren. De Amsterdamse burgemeester Job Cohen vindt dat Kooistra over het randje opereert als veel van zijn pachters in de hoofdstad failliet gaan. Als begin deze eeuw de Oesterbar op het Leidseplein de deuren sluit, is de maat vol.

Cohen wil een onderzoek. Op het hoogtepunt beheert Kooistra’s Plassania bv zeker tachtig horecagelegenheden in vooral Groningen en Amsterdam. Veel pachters gaan failliet, vaak door de enorme pacht die ze af moeten dragen. ‘Die faillissementen komen nooit terug bij Plassania, meestal bij het UWV of de Belastingdienst. Zo werkt dat niet’, zegt Cohen in Na Sluitingstijd .

Kooistra ontsnapt aan strafrechtelijke vervolging

Het onderzoek rond De Oesterbar leidt ertoe dat Amsterdam zijn vergunningverlening voor horecazaken in de hoofdstad anders inricht. Kooistra zelf ontsnapt aan strafrechtelijke vervolging, onthullen Oostland en Klaus in hun podcast.

De Oesterbar is niet het begin van het einde voor Plassania. Dat komt vier jaar later als de economische crisis en het rookverbod in de horeca zich doen voelen. Kooistra heeft dan al jaren een pachtconstructie met Heineken die de brouwer het alleenrecht biedt op de verkoop van bier in Kooistra-zaken.

Kooistra op zijn beurt staat garant voor de huur die pachters aan Heineken moeten betalen. Maar in 2009 slaagt Kooistra erin die garantstelling uit het contract te slopen.

Conflict met Heineken

De verandering van het contract is de kraamkamer voor een conflict waar beide partijen niet meer uitkomen. Kooistra volhardt in de stelling: contract is contract. Maar het kost hem miljoenen. Als de bierbrouwer een reddingsplan voorstelt, wijst Kooistra dat af.

Dat Heineken aanvankelijk instemde met de verandering van het contract verbaast Kooistra’s advocaat Oscar Hammerstein niet. Voor een multinational toonde de bierbouwer zich behoorlijk naïef, stelt hij: ‘Heineken controleerde niets’.

In een mail aan de podcastmakers laat Heineken inderdaad weten dat het bedrijf de werkwijze zoals in de tijd van Kooistra overboord heeft gezet.

Peuken en afscheidsbrieven in villa Kooistra

Als de financiële problemen steeds groter worden, stapt Kooistra in 2010 uit het leven. Op 28 juni wordt hij dood gevonden in zijn villa in Ubbergen. Zelfmoord, concludeert de politie.

Al bestaat ook nog altijd het vermoeden dat er meer aan de hand is. Getuige de peuken in huis (Kooistra was fanatiek niet-roker) en de twee mannen die rond het huis zijn te zien op camerabeelden.

Moord of zelfmoord? Klaus en Oostland kijken naar het onderzoek van de politie. Ook zijn er afscheidsbrieven. Maar ze geloven Hammerstein ook als die zegt dat Kooistra op het moment van zijn dood niet alleen was.

Veel genegenheid

Een van de afscheidsbrieven is voor Dick Loorbach. Kooistra’s pogingen zijn echtgenoot te beschermen tegen de gevolgen van een faillissement zijn tevergeefs. Elf jaar later is het faillissement nog altijd niet afgewikkeld en dat merkt Loorbach in zijn dagelijks doen en laten. Maar het beïnvloedt de liefde niet. Oostland: ,,Dick praat nog altijd met heel veel genegenheid over Kooistra.’’

Oostland en Klaus verbazen zich over de openheid waarmee hun gesprekspartners over Kooistra spraken. Ze hadden ook graag met Kooistra’s nicht Grietje van der Veen gesproken, met pachters, of met Lenie Drent. Ze wilden niet of bleken onvindbaar.

Desondanks zijn ze tevreden over de podcast die ze in hun vrije tijd maakten. ,,Al is het ook loeispannend’’, zegt Oostland. ,,Je wilt kritisch en objectief zijn. Maar je brengt ook een verhaal over iemand die er niet meer is. Je wilt niemand voor het hoofd stoten.’’

Een ongelukkig kind

Welke Sjoerd Kooistra hebben ze gevonden?

Klaus: ,,Een kind dat opgroeide in de kroeg van zijn ouders. Ik denk toch dat hij een ongelukkige jeugd had. Hij wilde hoe dan ook voorkomen dat die situatie zich zou herhalen. Om die reden kon hij het faillissement, denk ik, ook niet aan. Ik heb het gevoel dat we laten zien dat Kooistra meerdere kanten had.’’

Oostland: ,,Ik zie hem wel voor me, dat hij in bed naar The Sound of Music ligt te kijken. Dan is hij weer de kleine jongen die maar heel weinig mensen konden zien. Ik hoop dat mensen zich na het luisteren van de podcast hun eigen beeld van Kooistra vormen, niet op basis van geruchten.’’