Geld en goederen van criminelen afpakken is al jaren een van de speerpunten waarmee het kabinet de georganiseerde misdaad wil raken, maar onderzoekers constateren dat er nog altijd veel is aan te merken op de aanpak. Zo worden vorderingen meer dan de helft van de keren niet op tijd overgedragen binnen de eigen keten waardoor criminelen kunnen wegkomen. Uit cijfers blijkt bovendien dat er maar een schijntje wordt afgepakt, en dat daar afgelopen jaren geen verbetering in is waar te nemen.

„Dit is een heel helder signaal”, erkent minister Yeşilgöz. „Daar waren we al over in gesprek. Het mag nooit aan onszelf liggen, dit moeten we voorkomen.” Er is volgens haar ’een internationaal offensief’ nodig in de moeizame poging om criminelen geld en goederen af te pakken. „Dubai, Marokko en Turkije. Dat zijn landen waar het geld wordt witgewassen. Die landen heb ik nodig voor een internationaal offensief.”

De justitieminister zegt dat Nederland de strijd niet alleen kan voeren. „Het grootste deel van het geld is niet in Nederland, dus dat gaat het verschil niet maken.” Toch richt harde kritiek van de Rekenkamer zich op de aanpak in Nederland zelf. ’Oprollen, afpakken en voorkomen’. Dat waren volgens toenmalig justitieminister Grapperhaus in 2019 de speerpunten om de georganiseerde misdaad hard te raken en te voorkomen dat meedogenloze drugscriminelen vrij spel zouden hebben in Nederland.

Plukken

Jaren later is de treurige conclusie dat het kabinet er nog altijd weinig van bakt met het afpakken van ’fout’ geld en spullen. „Bij het daadwerkelijk afpakken van crimineel vermogen is bijvoorbeeld nog steeds geen sprake van een beheerst proces”, concludeert de Rekenkamer.

„De minister van Justitie en Veiligheid moet, gebruikmakend van de wettelijke bevoegdheden die zij heeft ten aanzien van het OM, strakker gaan sturen op de verbetering van de afpak-keten.”

De rekenmeesters merken op dat er al vijf jaar aandacht wordt gevraagd voor effectief afpakken. Nu klinkt dat er ’beperkte voortgang is geboekt om onvolkomenheden op te lossen’. Uit onderzoek van de Rekenkamer blijkt dat getreuzel in de justitiële keten leidt tot een mogelijkheid voor criminelen om weg te komen met fout vermogen.

Straf ontlopen

Het OM moet namelijk toegewezen vorderingen goed en op tijd overdragen aan het Centraal Justitieel Incassobureau, maar daar wringt de schoen. Als dat niet binnen veertien dagen gebeurt, kan een veroordeelde crimineel een aan hem of haar opgelegde straf ontlopen. En in meer dan de helft (54,4%) van de gevallen in 2022 duurde het te lang. Daardoor mislukt ’ontneming’ dus regelmatig door getreuzel. „Er zit niemand te treuzelen”, beweert Yeşilgöz. „Maar ik ga dit gebruiken om dit aan te scherpen.”

De Rekenkamer tikt het OM en minister Yeşilgöz niet alleen op dit punt op de vingers. Het OM heeft volgens de controleur een ’sleutelrol’ en de minister ’moest strakker sturen op de verbetering van de uitvoering’. De VVD-bewindsvrouw erkent dat: „Ik praat daarover met het OM, hoe het nog strakker kan. Maar het is niet zomaar aan te wijzen waar het geld is. Onder aan de streep mag criminaliteit niet lonen.”

Vorig jaar werd beslag gelegd op 246 miljoen euro, blijkt uit de laatste cijfers van het OM. Uit cijfers die De Telegraaf eerder bij het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft opgevraagd, blijkt het ook daarvoor niet te vlotten met afpakken. In 2021 werd er 368 miljoen euro afgepakt, maar dat is nauwelijks meer ten opzichte van de jaren daarvoor. In 2018 werd er zelfs meer geld afgepakt van criminelen, namelijk 401 miljoen euro. Het jaar daarvoor ging het om 360 miljoen. In 2020 werd er 303 miljoen afgepakt en in 2019 was dat 258 miljoen. Volgens schattingen wordt er in Nederland jaarlijks zo’n 16 miljard euro witgewassen.