Prefab-huis, zeewierburger en busvakantie: is dit onze ’groene’ toekomst?

Speklapje maakt plaats voor sojaschnitzel

De gehaktbal wordt een luxeproduct, als het ligt aan de ambtenaren die het kabinet adviseren een vleestaks in te voeren. Zij stellen voor een kilo varkensvlees te belasten met 0,26 euro in 2026, oplopend naar 2,07 euro in 2030 om in 2035 uit te komen op een tarief van 4,41 euro. Voor een kilo rundvlees zou in 2035 zelfs een tarief van 5,83 euro moeten gelden, aldus het afgelopen week gepubliceerde ambtelijk advies aan klimaatminister Rob Jetten (D66).

Of dit vleeseters daadwerkelijk aanzet tot consuminderen , is de vraag. Rokers roken tot nu toe ook gewoon door, hoe duur een pakje sigaretten ook is. „We weten weinig van de mogelijke effecten van een prijsverhoging voor vlees”, zegt consumptiesocioloog Hans Dagevos.

’Eiwittransitie’

De vuistregel is dat het prijsmechanisme pas effect heeft als prijzen stijgen met twintig procent of meer, zegt Dagevos. „Het afgelopen jaar zijn de prijzen voor vlees door de inflatie bijna twintig procent gestegen. De cijfers van de effecten op vleesconsumptie hebben we nog niet, maar die kunnen wel de zin of onzin aangeven van een eventuele vleestaks.”

Geen speklap maar een sojaschnitzel, geen hamburger maar een zeewierburger. In 2033 moet de vleesvervanger voor het grijpen liggen in de schappen van de supermarkt. De ambtenaren van Jetten pleiten voor een ’plantaardige eiwitnorm voor supermarkten’ als onderdeel van de ’eiwittransitie’.

De verhouding dierlijke eiwitten (vlees) versus eiwitten uit planten (bonen, soja) in de supermarkt moet naar 40 procent vlees versus 60 procent plant in 2030, is het voornemen.

Een belangrijk signaal, vindt Dagevos. „Het is een kwestie van minderen. Er is sprake van een overconsumptie van vlees en zuivel.” Maar ja, een echte vleeseter loopt met een grote boog om het schap met vleesvervangers heen. Van kweekvlees wordt veel verwacht maar dat is vooralsnog duur en experimenteel. En de krekelburger willen we niet. Dagevos: „Lang is gedacht dat insecten dé oplossing waren, maar westerse consumenten willen er niet aan.”

Dagevos denkt niettemin dat de consument gaat meebewegen. „Chique restaurants koken steeds meer met plantaardige producten en je ziet nu zelfs fastfoodketens adverteren met vegaburgers. Langzaam zie je iets veranderen. Maar dat vraagt tijd.”

Duurdere vliegtickets leiden tot andere verdeling budget

Vliegen wordt veel duurder. Vanaf 2024 gaan de CO2-emissierechten op de schop, er moet vanaf 2030 verplicht duurdere biokerosine worden bijgemengd en er komt vermoedelijk een belasting op kerosine. In Nederland stijgen de havengelden op Schiphol en pleiten ambtenaren voor een fors hogere vliegtaks tot wel 150 euro op verre vluchten.

„Maar ik vermoed dat we daardoor niet minder zullen vliegen”, zegt Joris Melkert. De hoogleraar luchtvaarttechniek van de TU Delft verwacht dat er gewenning zal optreden. „Wellicht dat we geen weekendje Barcelona meer zullen doen als de prijzen stijgen. Maar zelfs als in Nederland de groei stopt, gaan we de grens over. Wereldwijd zal de luchtvaart groeien.”

Dichterbij wordt geherwaardeerd, en door het dure vliegen zullen mensen hun budget anders verdelen. De luchtvaart wordt wel langzaam duurzamer, per jaar ongeveer een procent door technische vooruitgang.

Met de trein

De trein wordt geroemd als alternatief, zeker op korte afstanden. De EU wil de komende jaren werk maken van een eenvoudiger boekingssysteem. Protectionisme vormt echter al jaren een blokkade voor particulier internationaal spoorvervoer. Ook is de ruimte op het spoor beperkt, en de aanleg van nieuw spoor vergt tijd.

„Maar mensen zullen gaan treinpochen. De ethische reiziger zal overstappen en meer gedoe accepteren”, zegt Marco Van Leeuwen toerisme-onderzoeker van de Breda University.”

De auto en bus brengen ons vooral richting (West)-Europese bestemmingen. De bus wordt gezien als een groeikans door Van Leeuwen. „Ook hier komt een herwaardering, zeker als vliegen duurder wordt.”

Met stekkerauto’s file op het stroomnetwerk

De elektrificatie van het wagenpark zal in 2033 een enorme vlucht hebben genomen. Immers, in 2035 mogen volgens EU-plannen geen nieuwe fossiele brandstof-verstokende wagens meer worden verkocht.

Bedrijfswagens zijn dan al jaren volledig elektrisch. Vanaf 2025 moeten nieuwe leasewagens sowieso elektrisch zijn en inmiddels pleit een ambtenarengroep ook voor een fossielban voor alle zakelijke wagens vanaf dat jaar.

Daarbij is echter, zo vrezen experts, de vraag of ons elektriciteitsnetwerk dat wel aankan. En of er genoeg technici voor handen zijn om de benodigde infrastructuur aan te leggen.

Autoluwe woonwijken

„Je krijgt bovendien piekdrukte, maar dan op het stroomnetwerk. Dat betekent dat stroomprijzen veel volatieler worden”, zegt Erik Verhoef. De hoogleraar ruimtelijke economie van de VU vermoedt dat we moeite zullen krijgen ons mobiliteitsgedrag aan te passen aan die volatiliteit en dat daarmee de prijs zal stijgen. De kans is immers reëel dat we onze elektrische wagens tegelijk zullen opladen.

De RAI-vereniging vreest dat rijden door de plannen onbetaalbaar wordt. Ook denkt de vereniging dat mensen zullen vasthouden aan verbrandingswagens.

Woonwijken worden steeds vaker zonder parkeergelegenheid en autoluw gepland. „Hier liggen echt kansen voor het ov en de fiets. Denk daarbij ook aan elektrische bussen en flexibel ov. Daar zal de markt op inspelen als de auto duurder wordt.”

Volgens hoogleraar Verhoef zal de auto zeker niet verdwijnen. Tegelijk zal investeren in nieuw asfalt minder voor de hand liggen, schetst hij. „Op sommige plaatsen zal dat wél nodig zijn, maar het loont veel meer om de activiteit te spreiden over de dag.”

Nieuwbouwwoningen van de lopende band

Bezoekers van de Floriade stonden vorig jaar verbaasd te kijken naar het schimmelpaviljoen en naar een huis voorzien van geperste zeewiertegels en laminaat met bermgras.

Het zijn experimenten van de bouwwereld die aantonen wat er allemaal kan met ’biobased’ materialen. Maar die spullen zijn vooralsnog niet in zulke grote mate voorradig dat de 900.000 nieuwe woningen die in 2030 uit de grond gestampt moeten zijn, ermee gebouwd kunnen worden.

Energieneutraal en CO2-reducerend

In 2033 zijn de nieuwbouwhuizen nog ’gewoon’ van beton, vermoedt Hans André de la Porte van Vereniging Eigen Huis. Wel worden ze steeds meer fabrieksmatig gemaakt. Huizen van de lopende band. „Prefab bestaat al, maar dat neemt een grote vlucht. Fabrieken kunnen per dag zeven tot acht woningen afleveren met de kabels en de leidingen er in. Beton wordt vaak gerecycled. Er kán al heel veel.”

Nieuwe woningen moeten energieneutraal zijn, hittebestendig, CO2-reducerend en nog veel meer. „Nieuwe woningen kunnen over een jaar of tien zelfs nog meer bijdragen aan de biodiversiteit”, zegt belangenbehartiger Ruben Heezen van bouwbranchevereniging Bouwend Nederland.

Hij noemt als voorbeeld nestkastjes aan woningen. „Dieren, bomen of planten die specifiek voorkomen in een gebied kun je in samenwerking met ecologen ondersteunen en zelfs versterken met dit soort ideeën.”

Uiteraard zijn alle nieuwe woningen energieneutraal en rondom geïsoleerd. „Huizen die we nu bouwen zijn echt een heel ander product dan tien jaar geleden”, voegt programmamanager duurzaamheid Helen Visser van Bouwend Nederland toe. Zijn ze voor de gemiddelde Nederlander nog wel te betalen? Heezen: „Als gemeenten geen aanvullende eisen stellen bovenop de wettelijke eisen, blijven woningen betaalbaar.”

Het verschil met huizen uit de jaren vijftig en zestig, en nog van ver voor die tijd, wordt steeds groter. „We zijn met een enorme inhaalslag bezig, vooral op het gebied van zonnepanelen, en je ziet ook dat veel eigenaren graag willen verduurzamen”, zegt André de la Porte.

„Maar het moet wel kúnnen. Wil je met zonnepanelen en een warmtepomp je huis elektrificeren, dan heb je een 3-fasenaansluiting nodig in plaats van de bekende 1-faseaansluiting. Maar wat zegt de netbeheerder dan? We hebben geen materiaal, we hebben geen vaklui.”

Dus die oude wijken in de steden, vol met huizen van vlak na de oorlog, die staan er nog wel even. Over tien jaar zeker nog, mét gasketel. André de la Porte: „In tien jaar allemaal van het gas af is wel heel ambitieus.”