Dat zegt de Noordelijke Rekenkamer in een onderzoeksrapport. Sinds 2016 hebben de drie noordelijke provincies de helft van de aandelen van de NOM. De andere helft is in bezit van het Rijk. De NOM krijgt elk jaar subsidie van Noord-Nederland voor projecten. Provinciale Staten moeten kunnen controleren welke resultaten de NOM boekt, vindt de Rekenkamer. In de praktijk krijgen ze echter amper zicht op de maatschappelijke effecten van de NOM.

In de Staten van Groningen staat de NOM slechts zelden op de agenda. En als Gedeputeerde Staten van die provincie een enkele keer de stukken van de NOM aan de Statenleden sturen, nemen die ze voor kennisgeving aan, valt de Rekenkamer op. GS van Drenthe sturen de jaarverslagen van de NOM wel door naar de Staten, in tegenstelling dus tot hun collega’s in Groningen en Friesland. In die beide provincies worden maar zelden vragen gesteld over het functioneren van de NOM.

Vooral Drentse Statenleden actief

Zitten de Statenleden in Groningen en Friesland te slapen? ,,De Statenleden in Drenthe hebben actief geopereerd, vragen gesteld over de NOM. Ze worden ook breder geïnformeerd en krijgen de jaarverslagen. In Friesland en Groningen lijkt de interesse niet zo groot’’, zegt voorzitter Anneke Beukers van de Noordelijke Rekenkamer.

Wat niet helpt is dat de NOM op afstand staat van de provincie. ,,In 2016, toen de aandelen werden overgenomen, was er wel interesse. Maar daarna waren er alleen jaarlijkse rapportages en verdween de belangstelling’’, weet Beukers. ,,We zeggen niet dat de Statenleden zitten te slapen, ze hebben veel op hun bordje. Maar je zou bijvoorbeeld één keer in een periode uitdrukkelijk aandacht kunnen besteden aan de NOM, bijvoorbeeld met een fondsendag, zoals ook in Overijssel gebeurt.’’

Uit een steekproef van de Rekenkamer bleek dat na de vestigingsbrief van tien bedrijven, waarin hun komst door de NOM werd aangekondigd, lang niet al die ondernemingen ook daadwerkelijk naar het Noorden kwamen. ,,Eentje is er failliet gegaan, een ging er naar de Randstad. En drie kwamen helemaal niet meer’’, aldus Beukers.

Veel geld

Het beeld dat de NOM geeft, lijkt soms dus te rooskleurig. ,,Ze weten het gewoon niet. Ze houden het niet bij, dat is hun opdracht ook niet. Een van onze aanbevelingen is ook om die opdracht aan de NOM uit te breiden, zodat bedrijven langer worden gevolgd’’, zegt Beukers. ,,En je moet aan de Statenleden vragen welke informatie zij willen hebben om hun controlerende functie goed uit te kunnen oefenen. Het gaat niet om klein bier, er gaat behoorlijk veel geld in om. Het ligt dus in de rede dat de Staten dit goed volgen.’’

,,De wereld is sinds 2016 heel erg veranderd. Toen ging het er vooral om bedrijven naar het Noorden te halen. Nu is sprake van arbeidskrapte. Misschien moeten we eens goed nadenken wat we echt van de NOM willen, waar ze zich op moeten richten. Niet alleen maar grote dozen langs snelwegen neerzetten, maar kijken wat voor arbeidskapitaal hier is en waar we behoefte aan hebben. De tijd is rijp voor die herijking’’, vindt Beukers.

Leningen en kredieten

De NOM is opgericht in 1974, om de economische achterstand van Noord-Nederland met de rest van Nederland te verkleinen. De ontwikkelingsmaatschappij probeert veelbelovende, innovatieve bedrijven uit binnen- en buitenland naar Noord-Nederland te halen. Daarmee kan de economische structuur van dit landsdeel worden versterkt. Hiervoor geeft de NOM leningen en kredieten aan bedrijven, vaak ondernemingen die voor banken nog te riskant zijn. Ook wordt soms een belang in een onderneming genomen. Voorts zet de organisatie in op innovatie.

Afgelopen jaar investeerde de NOM in veertig bedrijven in Noord-Nederland in totaal 14,1 miljoen euro en maakte 10,8 miljoen winst. In 2021 werd een recordwinst geboekt van 40 miljoen euro door de verkoop van veilingsite Catawiki in Assen aan het Britse Permira. In totaal zit de NOM nu in een kleine 90 bedrijven.