Wiskundige Martin heeft het uitgerekend: nú hard ingrijpen en in lockdown

Sinds de eerste coronagolf werkt Bootsma met zijn team van de Universiteit Utrecht, het UMC Utrecht en het Netherlands eScience Center in Amsterdam, dat het project van Bootsma financiert, aan een complex model dat voor Nederland een exitstrategie uit de coronacrisis kan berekenen. Nu we in de tweede golf zitten, rijst de vraag: hebben de modellen het verkeerd voorspeld of hebben we de nieuwe maatregelen aan onszelf te danken?

Het antwoord van Bootsma is duidelijk: veel modellen voorspelden dat dit ging gebeuren. ,,De modellen zaten zeker niet fout. Dit was geen verrassing. Vanuit de samenleving was er veel druk om de maatregelen te verlichten. In de zomer, toen de besmettingen laag bleven en er geen problemen waren in de ziekenhuizen, was dat geen probleem. Maar het reproductiegetal (het getal dat laat zien hoeveel mensen een besmet persoon besmet) lag al langer boven de 1. Als we ons aan de strenge maatregelen hadden gehouden, dan was deze tweede golf voorkomen.”

Experimenteren

Maar is het zo gek om, als de besmettingen laag blijven, de maatregelen te versoepelen? ,,Nee, dat is zeker geen foute gedachte. We willen allemaal het liefst zo snel mogelijk terug naar het oude normaal met zo min mogelijk maatregelen. Maar we moeten wel accepteren dat versoepelen niet de juiste zet is als je ziet dat de besmettingen weer toenemen, ook als de druk op de ziekenhuizen nog laag is. Daarop volgen consequenties. Bijvoorbeeld: we openen de horeca weer, maar als het niet werkt, draaien we het terug. Aan de andere kant, zo experimenteren is niet ideaal en verwarrend. Toch zou je zo het beste kunnen vaststellen welke maatregelen werken.”

Wat volgens Bootsma veel invloed heeft op de uitkomst van de modellen, en dus de exitstrategie, is de komst van een vaccin. ,,Als het nog jaren duurt voordat er een vaccin is — en is het ergste geval komt dat er nooit — kunnen we voor ‘kudde-immuniteit’ gaan. Als je dat snel wilt behalen, laat je het virus op zijn beloop. Dan stromen de intensive cares vol en zullen er heel veel mensen sterven. Ga je voor een gecontroleerde aanpak, dan kan het nog jaren duren. We zullen ons dan nog lange tijd aan zware maatregelen moeten houden.”

Reproductiegetal

Hoe ons leven er de komende tijd uit zal zien, hangt sterk af van het toverwoord: het reproductiegetal. Idealiter is dat getal volgens Bootsma onder de 1; dan besmet een persoon gemiddeld minder dan één andere persoon. Op dit moment staat dat getal op 1,2, maar als we alle maatregelen loslaten, zal dat naar 2,5 tot 3 stijgen.

Naast het feit dat de maatregelen krachtig genoeg moeten zijn om het reproductiegetal onder de 1 te krijgen, is de volgorde waarin het kabinet ingrijpt van belang, aldus Bootsma. ,,Als er in Nederland honderd besmettingen per dag zijn en iedere besmette persoon besmet één mens, dan blijft het aantal besmettingen per dag honderd. Het aantal besmettingen blijft dus stabiel en de druk op de ziekenhuizen laag. Als er echter zesduizend besmettingen per dag zijn en iedere besmette persoon één mens besmet, dan blijft het aantal besmettingen ook stabiel, maar op een niveau waarbij de druk op de ziekenhuizen hoog is.”

Lockdown

Bootsma legt uit: ,,Het aantal besmette personen moet eerst omlaag. Een totale lockdown werkt meteen. Als je het aantal contacten met 80 procent vermindert, neemt het aantal besmettingen ook met 80 procent af. De beste strategie lijkt op dit moment: nu hard ingrijpen, zorgen dat het aantal besmettingen laag wordt en dan maatregelen nemen om het reproductiegetal onder de 1 te houden.”

Welke maatregelen er na de tijdelijke lockdown kunnen versoepelen, is lastig te zeggen, aldus Bootsma. ,,Dat is de reden dat het nog niet lukt om het model volledig te optimaliseren. We hebben niet alle informatie. Toen in juni de maatregelen versoepelden, ging dat niet gefaseerd, en dus kunnen we niet exact zeggen wat het openen van de horeca en scholen voor effect had op de besmettingen. Daarom is het lastig te zeggen welke maatregelen te vroeg zijn losgelaten. Maar dat we teveel versoepeld hebben, is duidelijk.”