Jouw taak zit erop. Wat gebeurt er nu in de Provinciale Staten? Formeren kun je leren

Wanneer komt de definitieve uitslag?

Allereerst verschijnen de exitpolls, door mensen te vragen wat ze hebben gestemd. Daarna komen de stembureaus met een voorlopige uitslag. De volgende stap is het uitvoeren van allerlei controles. Maar omdat BBB veruit de meeste stemmen heeft zal er waarschijnlijk weinig veranderen. Het is nog een paar nachten slapen voor de definitieve uitslag. Op 24 maart wordt die bekend.

Oké, 24 maart staat in de agenda. En dan?

Dan begint een lange onderhandelingsfase. Maar in het kort: veel overleggen en bekijken wie met elkaar door één deur kunnen. Dat gebeurt onder leiding van een informateur. De traditie stelt dat de grootste partij, in dit geval BBB, deze levert.

Formeren is het samenstellen van een meerderheid, de coalitie, die samen door één deur kan. Vervolgens wordt gewerkt aan het coalitieakkoord (een plan van aanpak voor de komende vier jaar) en het samenstellen van een college van Gedeputeerde Staten (de uitvoerders van dit plan).

Is BBB nu niet gewoon de baas?

BBB is de winnaar van de verkiezingen, maar dat maakt de partij niet direct de formatiewinnaar. De onderhandelingen van de komende periode moet uitwijzen welke partijen de coalitie gaan vormen. Als BBB met andere partijen samen wil en een meerderheid vormt, dan mag BBB zich ook de formatiewinnaar noemen.

De partijen die de afgelopen vier jaar samen de meerderheid vormden in Groningen zijn GroenLinks, PvdA, ChristenUnie, VVD, CDA en D66. In 2019 stelde Groningen als eerste in Nederland een provinciaal coalitieakkoord op. Ruim acht weken na de verkiezingen.

Lukt het Groningen weer om dit jaar als eerste een provinciaal coalitieakkoord op te stellen?

Dat is lastig te zeggen, de huidige coalitie verliest zijn meerderheid met de uitslag. Er moet dus een nieuwe coalitie komen. De formatieperiode wordt steeds ingewikkelder, mede door de grote hoeveelheid partijen. De formatie van de Tweede Kamer in 2021 duurde historisch lang. Als Groningen dit jaar weer de wedstrijd wil winnen en de eerste zijn met een coalitieakkoord moet er hard worden gewerkt.

De uiteenlopende opvatting over belangrijke thema’s, bijvoorbeeld stikstof, maken formeren nog complexer. D66 ziet geen heil in een overleg met BBB. En BBB heeft al vastgesteld absoluut geen boeren te gaan onteigenen. De deur moet dus wel heel breed zijn (om samen doorheen te kunnen). Kortom, het wordt een interessante periode. Én een race tegen de klok om te winnen.

We stemden toch ook op de Eerste Kamer?

De verkiezen voor de Eerste Kamer zijn op 30 mei. Maar, alleen de Provinciale Statenleden en de Kiescolleges (bestaande uit Caribisch Nederland en Nederlanders in het buitenland) stemmen dan. Twee dagen later, op 1 juni, wordt de uitslag bekend.

Kortom, het is dus wachten op meer duidelijkheid. Alleen 24 maart (definitieve uitslag) en 30 mei (stemmen Eerste Kamer) staan vast op de kalender.