De 'day after the night before': vijf dingen die opvielen bij de Statenverkiezingen in Groningen - van BBB-zege via Volt naar veel vers bloed

De verkiezingszege legt een zware verantwoordelijkheid op de schouders van BBB

Als veruit grootste partij in het Groninger provinciebestuur rust een zware verantwoordelijkheid op de schouders van de BBB. Aanvoerster Caroline van der Plas en haar Groningse lijsttrekker Gouke Moes ageerden in de verkiezingscampagne stevig tegen het stikstofbeleid van het kabinet. Maar simpelweg afwijzen van de doelen die Den Haag stelt, lijkt geen optie voor de provincie, wil Groningen niet verder vastlopen in de stikstof- en woningcrisis. Daar heeft BBB een forse kloof te overbruggen naar potentiële coalitiepartners.

Moes lijkt ervan doordrongen dat hij aan de bak moet. Hoewel hij de ‘day after’ gewoon weer om halfnegen voor de klas stond als techniekdocent bij het Eemsdeltacollege in Appingedam, had de Groninger BBB-leider donderdagnamiddag al direct het eerste overleg met de andere lijsttrekkers. ,,We willen zoveel mogelijk mensen in dit proces betrekken’’, zegt de inwoner van Den Ham. ,,Wij hebben dan wel gewonnen, maar andere partijen hebben evengoed veel zetels behaald. Die uitspraak van de kiezer willen wij respecteren.’’

Strijd tegen ‘linkse wolk’ doet VVD meer pijn dan PvdA/GroenLinks

VVD-leiders Mark Rutte en Edith Schippers probeerden de BBB de wind uit de zeilen te nemen door hun partij te profileren als de enige verdedigingswal tegen de ‘linkse wolk’ . Maar de partij lijkt zich met die strategie toch enigszins in de vingers te snijden. Anti-links-stemmers vertrouwden ook de VVD niet en liepen toch naar de BBB. De liberalen kregen in heel Nederland klappen, en in Groningen zag VVD-leider Mirjam Wulfse haar fractie halveren naar twee zetels.

Daarentegen lijkt de linkse wolk juist profijt van de tweestrijd te hebben. GroenLinks zakte weliswaar in Groningen naar vijf zetels (-1), maar de PvdA bleef stabiel op vijf en stopte de vrije val van de laatste jaren. Vermoedelijk ook omdat veel stemmers met een schuin oog naar de Eerste Kamer kijken en daar juist belang zien in een verenigd links blok van PvdA/GroenLinks tegen de regeringspartijen.

Groenrood bolwerk Stad houdt stand, maar BBB slaat wel een bres in het bastion

Overal in de provincie haalt BBB 30 procent van de stemmen of nog meer, in Westerwolde zelfs bijna 40 procent. Alleen de stad blijft daar ver bij achter. Dat is niet zo verwonderlijk: de standpunten van de BoerBurgerBeweging spreken toch minder aan in de (studenten)stad dan op het platteland.

Toch is 10,7 procent van de stemmen voor de BBB nog altijd aanzienlijk: meer dan de 9,2 procent voor D66, dat in 2014 nog de grootste partij was maar inmiddels de nummer 4 is. Daarmee slaan Moes en co toch een bresje in het roodgroene bastion dat Groningen traditioneel is. GroenLinks verliest wel 4 procent maar blijft met ruim 16 procent nog wel de grootste in Stad. De PvdA blijft nummer 2 met bijna 12 procent (-0,7 procent). Samen blijft dat een stevig blok.

Volt maakt een onverwachte entree in Groningse provinciepolitiek

In de schaduw van de BBB-victorie deed nog een andere debutant het boven verwachting. De partij Volt maakt onder leiding van Jan Jacob Hilberdink haar entree in de Statenzaal. Waar andere nieuwkomers als Floor van Scherpenzeel van JA21 en Jan Hartog van de SGP net tekort kwamen voor een zetel, wist Volt bijna 4 procent van de Groningse kiezers aan zich te binden. Voor Hilberdink was het geen verrassing. Sterker: ,,We rekenden eigenlijk op 2 zetels, zeker toen tegen 2 uur ‘s nachts de uitslag van de stad binnenkwam met een 7,7 procent-score voor ons.’’

Toen uiteindelijk alle stemmen waren geteld, bleek Volt in de rest van de provincie beduidend lager te scoren. ,,Dan moet je de volgende ochtend wel even slikken’’, zegt de 65-jarige ondernemer en consultant op het gebied van verduurzaming en innovatie. ,,Maar goed, we hebben als starter toch mooi een zetel behaald: dat biedt prima kansen.’’

De verkiezingen zorgen voor nieuw bloed: ruim de helft van de Statenleden wisselt

De verkiezingen schudden de kussens flink op in de Groninger Staten. Op 28 maart zwaaien liefst 25 van de 43 zittende leden af in de allerlaatste vergadering van de ‘oude’ Staten. De dag daarop schuiven evenzovele nieuwkomers aan als de nieuwe Staten worden geïnstalleerd. Het aantal partijen in de Statenzaal loopt iets terug, van de nu nog zestien fracties zijn er straks nog veertien over.

Nieuw zijn natuurlijk sowieso de twaalf BBB’ers, met uitzondering van Henk Marquart Scholtz die de afgelopen vier jaar namens Forum voor Democratie en na een afsplitsing als eenmansfractie in de bankjes zat. Hij lijkt trouwens ook nog redelijke kans te maken op een zetel in de Eerste Kamer met een vijfde plek op de kandidatenlijst van zijn nieuwe partij.

Bij de coalitiepartners kunnen twee ‘oudgedienden’ nog hopen op een rentree als hun aanvoerders voor een nieuwe termijn aanschuiven in Gedeputeerde Staten. Bij de PvdA zit Statenlid Richart Joling voorlopig in de wachtkamer en bij D66 Jurgen Elshof. Als ook VVD-leider Mirjam Wulfse opnieuw aantreedt als gedeputeerde, komt er voor die partij nog een nieuwkomer bij: Willemijn Brilstra. Datzelfde geldt voor de ChristenUnie als Johan Hamster nog een termijn als gedeputeerde krijgt: dan schuift nummer 4 op de lijst, Dick Hoogers, alsnog door naar de Staten.