Hoe is de ongekende verkiezingswinst van de BoerBurgerBeweging te verklaren? Een land vol omgekeerde vlaggen, Caroline van der Plas weet te scoren

Politiek analisten spreken in de zomer van 2022 van a perfect storm voor de BoerBurgerBeweging. Tijdens de coronacrisis in de jaren ervoor is het steeds nadrukkelijker beginnen te broeien op het platteland.

Er groeit onbehagen in de provincie. Dat gaat niet alleen over stikstof en landbouwbeleid, maar over veel meer. Het gaat ook over de achterstelling van het Noorden en Oosten, de energie-armoede, woningnood, migranten en woke -onderwerpen zoals transgenders en zwarte piet. En het gaat over de arrogante, bureaucratische overheid die over gewone mensen heen walst, zoals in de toeslagenaffaire. Misschien spelen ook de ingrijpende coronaregels van eerder nog een rol, deze kwamen op het dunbevolkte platteland als behoorlijk overdreven over.

Regeringspartijen onderschatten stikstof

De licht ontvlambare toestand miste alleen nog een lont in het kruitvat. De regeringspartijen VVD, D66, ChristenUnie maar vooral het CDA blijken in het voorjaar van 2022 volkomen te onderschatten dat de stikstofplannen die lont vormen.

Illustratief hierin is hoe prominent CDA’er Derk Boswijk op 11 maart in de Tweede Kamer nog uitgebreid zijn excuses aanbiedt voor 30 jaar CDA-vooruitschuifbeleid, zodat de natuur de stikstofneerslag niet meer aankan en de rechter bijgevolg allerlei bouwplannen stillegt. ,,Het spijt me, het spijt me, het spijt me, dat we het als CDA de laatste dertig jaar zover hebben laten komen’’, erkent Boswijk ruiterlijk.

D66 houdt in die dagen samen met VVD-minister Christianne van der Wal nog ferm voet bij stuk en spreekt al over mogelijke onteigeningen. De VVD, het CDA en de ChristenUnie morren nog wat en vinden de plannen nog niet genoeg uitgewerkt, maar iedereen voelt aan dat ze gaan instemmen met de grote lijn. Ze hebben het jaar ervoor immers al goedkeuring aan de plannen gegeven in het regeerakkoord.

In die kabinetsonderhandelingen zijn de partijen die aan de macht zijn er kennelijk van overtuigd geraakt dat de wetenschappelijke feiten nu eenmaal onweerlegbaar zijn: de neerslag van de akelige stikstofverbindingen is een probleem. Alleen de partijen ter rechterzijde van de VVD ontkennen dat er een probleem is.

De stikstofdepositie is volgens deze partijen een papieren werkelijkheid waarvan je in de dagelijkse praktijk weinig zou merken. De BBB is van die kritiek de meest in het oog springende vertolker. De bezwaren komen minder oprecht over bij JA21, de PVV, Wybren van Haga en vooral Thierry Baudets Forum voor Democratie; zij grijpen immers alles aan om het kabinet de voet dwars te zetten.

Land vol omgekeerde vlaggen en niet alleen boeren toeteren mee

In de zomer van 2022 wordt met de talrijke omgekeerde vlaggen en protestborden op het platteland duidelijk dat het helemaal mis is met het draagvlak voor het regeringsbeleid. Als het kabinet onder leiding van de minister voor Natuur en Stikstof Christianne van der Wal zijn stikstofplannen presenteert met het beruchte kleuren-plattegrondje van Nederland, is het land te klein.

Boeren en hun dorpsgenoten komen massaal in verzet, en krijgen daarbij steun van allerlei kanten. Ook loonwerkers en werknemers in de agro-industrie voeren actie, en busjes vol bouwvakkers rijden luid toeterend van instemming langs de wegversperringen en protestblokkades. Het lijkt een brede opstand van onderop; de Nederlandse versie van ‘de gele hesjes’.

De boerenactievoerders krijgen daarbovenop steun uit de hoek van de anticorona-complotdenkers, in de volksmond wappies . Die beweging is in de coronajaren gegroeid en ervaren geraakt in het voeren van acties. De spontaan begonnen boerenacties krijgen daarnaast financiële en professionele steun van de agro-industrie, die een reclamebureau heeft ingehuurd zodat spandoeken, protestborden en om te keren vlaggen in ruime mate beschikbaar zijn.

Persoon Caroline maakt rol ook echt waar

Het is vooral de persoon Caroline van der Plas die vervolgens in staat blijkt de bal die voor open doel ligt politiek gezien ook echt binnen te schieten. Ze is het jaar ervoor met één zetel in de Tweede Kamer gekomen en weet zich meteen goed in de kijker te spelen door met een trekker bij het parlement te komen. Daarbij helpt het vast dat haar partij BBB mede voortkomt uit het marketingbureau ReMarkAble, een bureau dat vooral werkt voor de landbouwindustrie.

Van der Plas weet aan de ene kant de onvrede een nieuw politiek gezicht te geven. Ze spreekt de ‘taal van het volk’ in de Tweede Kamer en in talkshows, kleedt zich als de gezellige buurvrouw thuis en blijft in Kamerdebatten en op tv lekker zichzelf.

Tegelijk blijkt ze politiek behendig. Ze stelt zich niet achter de meest felle actievoerders op, maar blijft redelijk gematigd waardoor ze door tegenstanders als gesprekspartner wordt gezien.

De inzet en de energie die Lientje daarbij aan de dag legt is opmerkelijk. Als eenmansfractie is ze bij talloze debatten aanwezig, zeker niet alleen de landbouwdebatten.

Terwijl andere solopolitici in de Tweede Kamer – Sylvana Simons, Liane den Haan, Nilüfer Gündogan, Pieter Omtzigt – hun debatten zorgvuldig uitkiezen, en vooral ook heel vaak niet aanwezig zijn, zit Caroline bijna overal en levert ze ook nog eens inhoudelijke bijdrages. Ze neemt petities in ontvangst, leidt groepen aanhangers rond door het Kamergebouw, voert debatten en zit vervolgens doodleuk bij een spelletjesprogramma of talkshow op tv.

Haar inbreng in de Kamer is origineel. Altijd begint ze met zich even tot het Nederlandse volk te richten en maakt tijdens debatten optimaal gebruik van haar positie als ‘nieuwkomer’ of ‘buitenstaander’. Ze ontwikkelt met energie en humor een gunfactor van jewelste, en gedraagt zich vaak prijzenswaardig collegiaal in de Haagse slangenkuil.

Van der Plas blijkt bovendien bereid haar mening bij te stellen als het onderwerp daarom vraagt, bijvoorbeeld wanneer ze met Sylvana Simons in contact komt over slavernij en zwarte piet. Anderzijds werkt ze samen met Joost Eerdmans (JA21) en met Pieter Omtzigt, maar die weet ze toch ook op afstand te houden. Ze straalt duidelijk uit: ik heb jullie niet nodig.

Op het juiste moment begint Caroline zich ook ‘groot’ te gedragen

Door zich in heldere woorden uit te spreken tegen gewelddadige boerenacties en zich positief uit te laten over Johan Remkes lukt het haar om redelijk over te komen. Maar op de momenten dat het nodig is, weet ze toch ook weer te flirten met de heftige boerenactievoerders.

Zo wordt ze al langer lastiggevallen en zelfs bedreigd, maar maakt daarvan niet openlijk een punt. De dreigingen lijken te komen uit de wappiehoek; geradicaliseerde aanhangers van de boerenprotestgroepen.

Door niets los te laten over uit welke hoek het gevaar komt heeft een deel van haar aanhang het idee dat ze uit linkse hoek wordt bedreigd; de moordenaar van Pim Fortuyn was immers ook een dierenactivist. Het geeft Van der Plas in ieder geval een aureool van een heldin die zich niet door bedreigingen van de wijs laat brengen.

Als de provinciale verkiezingen naderen en BBB groot blijkt te worden in de peilingen, begint Van der Plas zich ook echt ‘groot’ te gedragen. Ze presenteert BBB niet alleen meer als protestpartij, maar deelt links en rechts complimentjes uit aan andere partijen en politici en stelt zich op als een redelijke verzoener van de uit elkaar gedreven standpunten.

Waarmee ze opnieuw een gevoelige snaar bij het publiek weet te raken: doe toch eens lief tegen elkaar. Het winnaarsaureool dat ze vlak voor de verkiezingen krijgt wanneer BBB werkelijk de verkiezingen lijkt te gaan winnen doet de rest. Veel kiezers willen graag bij de winnaar horen.