Geen gemeente wil strenge locatie voor kansarme asielzoekers. Dan Ter Apel maar. 'Ze zijn hier toch'
Protest tegen overlast van asielzoekers in Ter Apel vorige zomer. Foto: ANP/Jilmer Postma
Het is niet vol te houden. De overlast van winkeldiefstallen, vernielingen en inbraken in en rond Ter Apel gaat maar door. Al jaren. De laatste maanden en weken loopt de spanning weer op. Een optelsom, zegt burgemeester Jaap Velema. ,,Daders die steeds brutaler worden, voorspellingen van hoge instroom, een premier die zegt dat het in Ter Apel weer mis kan gaan. Mensen worden er wanhopig van.”
Er moet iets gebeuren. Daarom kiest de gemeente Westerwolde er met staatssecretaris Eric van der Burg van asiel nu toch voor om in Ter Apel een aparte locatie uit te testen voor asielzoekers die weinig kans hebben om in Nederland toegelaten te worden (bijvoorbeeld omdat ze uit een veilig land komen). Het overgrote deel van de overlast rond Ter Apel wordt veroorzaakt door asielzoekers uit deze groep.
Andere gemeentes zijn te huiverig
Het plan voor zo’n ‘procesbeschikbaarheidslocatie’ (PBL) lanceerde staatssecretaris Eric van der Burg een jaar geleden al: laat deze groep een versnelde procedure doorlopen en zorg dat ze beschikbaar zijn voor de procedure, om te voorkomen dat ze de asielaanvraag vertragen door bijvoorbeeld niet op te komen dagen voor een gehoor. Ook is er verscherpt toezicht, sober ingerichte kamers, frequente controles en krijgen asielzoekers geen leefgeld maar middelen in natura.
Sindsdien zegt Van der Burg steeds over de vestiging van zo’n locatie ‘in gesprek’ te zijn, met in ieder geval de gemeente Almere, maar het is nergens van de grond gekomen omdat gemeentes huiverig zijn om mee te werken. In Ter Apel komt nu een ‘pilot PBL’.
Roep van ondernemers om toch zoiets te doen
Westerwolde heeft steeds aangegeven dat zo’n locatie niet in Ter Apel kon komen. In 2020 en 2021 draaide in Ter Apel en Budel een proef met sobere opvang voor veiligelanders, daarna waren andere gemeenten aan de beurt, zo werd besloten.
,,De afgelopen maanden kwam de roep vanuit ondernemers om toch naar zo’n strenge vorm van opvang in Ter Apel te kijken. De overlastgevers zijn toch al hier, dus probeer ze dan liever zoveel mogelijk binnen te houden”, zegt burgemeester Jaap Velema van Westerwolde. ,,Daar heb ik van de fractievoorzitters groen licht voor gekregen.” Velema heeft het eind april met staatssecretaris Van der Burg besproken toen hij met burgemeester Eric van Oosterhout van Emmen in Den Haag was vanwege de toegenomen overlast rond Ter Apel.
Ter Apel doet het dan maar zelf, maar niet voor altijd
Velema beaamt dat Ter Apel het nu toch zelf moet doen omdat andere gemeentes al een jaar lang niet over de brug komen. ,,Dit is uit nood geboren. We moeten ondernemers en bewoners in Ter Apel perspectief bieden.”
Omdat Ter Apel nog steeds wil dat uiteindelijk andere gemeentes uiteindelijke een permanente PBL gaan starten, is die in Ter Apel een tijdelijke pilot.
Seine Lok, namens het CDA lid van de gemeenteraad van Westerwolde, is op zich blij met die pilot. ,,Als op deze manier de overlast in het dorp wordt verminderd, is dat natuurlijk erg goed. Maar inderdaad zal uteindelijk wel een andere gemeenten een PBL moeten krijgen, de pijn moet worden verdeeld.’’
Klaas Buigel, VVD-fractievoorzitter in de raad, vindt dat ook. ,,Maar ook ik ben blij met deze maatregel. Waarbij ik nu wel hoop dat deze PBL er zo snel mogelijk komt en ook aan alle juridische regels voldoet. Ik zou overigens het liefste zien dat kansarme asielzoekers helemaal niet meer in Nederlamd komen.’’
De gemeenteraad hamert al lang op de noodzaak om iets te doen aan de overlast in Ter Apel. Dit weekeinde nog stelden de raadsleden in een gezamenlijke verklaring dat zo snel mogelijk moet worden geregeld dat kansarme asielzoekers beperkt worden in hun mogelijkheden om het winkelcentrum van Ter Apel te bezoeken.
Strenge opvanglocatie PBL
Ketenmarinier Henk Wolthof, sinds 2019 aangesteld om overlast van asielzoekers te bestrijden, heeft het idee voor zo’n strenge opvanglocatie met zijn collega’s ontwikkeld. In juni vorig jaar kondigde hij de procesbeschikbaarheidslocatie (PBL) hoopvol aan als een mogelijk einde aan de overlast in Ter Apel. Maar een plan bedenken is één ding, je moet ook gemeentes meekrijgen om het uit te voeren.
,,Als we in Ter Apel kunnen laten zien dat het werkt, verwacht ik dat andere gemeentes alsnog over de brug komen”, zegt Wolthof, oud-manager van het COA. Hij is blij dat het idee eindelijk uitgevoerd gaat worden en verwacht er veel van. ,,De afgelopen jaren hebben we allerlei middelen ingezet om overlast te bestrijden. Soms leidde dat tijdelijk tot resultaat, dan vertrekken overlastgevers. Maar er komen ook steeds weer nieuwe groepen.”
Het idee van de PBL gaat verder dan de sobere opvang alleen. De kansarme asielzoekers krijgen niet alleen minimale voorzieningen (zoals geen leefgeld) maar moeten ook permanent beschikbaar zijn voor hun procedure. ,,We zorgen dat ze overdag en ‘s avonds programma hebben”, zegt Wolthof. ,,Gedurende die tijd moeten ze op locatie blijven. Daarvoor en daarna zullen er waarschijnlijk wel momenten zijn dat ze naar buiten kunnen, maar slechts heel beperkt.”
Op die manier worden de asielzoekers niet letterlijk opgesloten, maar als ze de locatie verlaten verspelen ze hun recht op opvang. ,,We weten dat de overlast veroorzakende groep hier over het algemeen niet komt voor asiel, maar om misbruik te maken van de opvangvoorzieningen. Als je de opvang zo onaantrekkelijk maakt, en de procedure kort houdt, verwachten we dat ze snel vertrekken. Uit de ervaring met de pilot sobere opvang blijkt dat ze dan meestal doortrekken naar een ander land en niet op straat blijven zwerven. Uiteindelijke doel is kwaadwillenden te ontmoedigen om überhaupt nog naar Nederland te komen.”
