Vijf vragen over dansende hoogspanningskabels

Mensen in het Noorden merkten de gevolgen van de vorst zondag ook binnenshuis. In veel huizen flikkerden de lampen door korte stroomdipjes, veroorzaakt door hoogspanningskabels die heen en weer zwiepen. Ook wel lijndansen genoemd.

Wat is lijndansen?

Wanneer hoogspanningskabels gaan ‘dansen', zwiepen de kabels heen en weer. Dat gebeurt normaal gesproken pas bij een zeer harde wind. Maar bij wind in combinatie met ijzel kan het sneller gebeuren omdat de kabels dan bevriezen. Om de kabel ontstaat een ijslaag, waardoor de kabel zwaarder wordt en naar beneden gaat hangen. Ze krijgen dan een soort vleugels, waardoor ze nog harder heen en weer zwiepen. De bewegingen kunnen zichzelf versterken en erg wild worden. Doordat de kabels elkaar raken kan er kortsluiting ontstaan. Dat veroorzaakt een stroomdip.

Wat gebeurde er zondag?

Door de plotselinge vorst en de harde wind dansten de hoogspanningskabels in Groningen, Friesland en Drenthe zo hard heen en weer dat er stroomdipjes ontstonden. Veel mensen merkten dit door de lichten die begonnen te knipperen. Ook de NS had er last van. Door een stroomstoring die ontstond reden er geen treinen van en naar Groningen. Rond 19.00 uur reden de treinen weer.

Ook maandag zwiepen de kabels nog heen en weer. Zes gebouwen van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) op het Zernike-terrein zijn maandag gesloten vanwege de stroomdips die momenteel plaatsvinden. Netbeheerer TenneT voert op diverse plekken een schouw uit. Het Wilhelmina Ziekenhuis Assen (WZA) heeft maandagochtend om 10 uur de noodstroomvoorziening aangezet . Deze draait preventief om te voorkomen dat stroomdips voor problemen zorgen.

Kunnen de kabels breken?

Netbeheerder Tennet maakt zich inmiddels zorgen of de elektriciteitskabels door ijsafzetting breken. Twaalf inspecteurs van Tennet bekijken momenteel vanaf de grond of er schade is aan de kabels. Ze brengen in kaart hoe groot het risico is dat de lijnen knappen.

Een breuk van de kabels is erg zeldzaam. De hoogspanningskabels bestaan meestal uit een stalen kern met een aluminium mantel eromheen. Dit soort geleiders moeten aan strenge eisen voldoen. Ze moeten tegen windstoten, storm, ijsopbouw en temperatuurovergangen kunnen. Wind, ijzel en lijndansen zijn de belangrijkste factoren om rekening mee te houden. IJzel is in Nederland de meest voorkomende oorzaak van het falen van luchtlijnen. De laatste decennia is het drie keer gebeurd dat er hoogspanningskabels bezweken door ijzel, namelijk in 1969, 1987 en in 2005.

De ijzel zorgde in in 1987 voor flink wat problemen. Klik hier voor een grotere versie.

Komt lijndansen vaak voor?

Volgens TenneT TTSO is lijndansen een zeldzaam verschijnsel in Nederland. De combinatie van temperatuur, wind en luchtvochtigheid moet goed zijn. Toch is dit de tweede keer in iets meer dan een jaar dat het voorkomt. In december 2014 gebeurde het in Limburg, door een combinatie van hevige vorst en zware wind.

Wat gaat er nu gebeuren?

De lokale hulpdiensten en Tennet zijn in Groningen in crisisberaad ter voorbereiding op mogelijke stroomuitval. IJzel en het verwachte verslechterende winterweer hebben al een behoorlijk effect gehad op het hoogspanningsnet, zei een woordvoerder van de veiligheidsregio zondag.

Er is nog geen sprake van stroomuitval in de regio. Het crisisberaad is bedoeld ter voorbereiding daarop. ,,Er worden scenario's besproken en taken verdeeld'', aldus de woordvoerder. Op die manier is het mogelijk om snel maatregelen te nemen als de stroom bijvoorbeeld uitvalt bij een ziekenhuis.