IMG zou schade door aardbevingen milder, makkelijker en menselijker behandelen. Debora en Jo van Zeebroeck uit Losdorp merken er weinig van
In een kinderkamer is een forse scheur te zien. Foto: Anjo de Haan
Met trillende hand overhandigt de 52-jarige Jo van Zeebroeck de tekening. De rechter kijkt naar de zwarte lijnen die op het witte papier zijn getekend door zijn toen 8-jarige dochtertje Flo.
Van Zeebroeck, in het dagelijkse leven dierenarts in Noord-Groningen, breekt en begint te huilen.
De rechter kijkt naar het A4’tje en ziet de door kinderhanden gemaakte zwart-wittekening. Er zijn scheuren te zien. Een poppetje dat de vader uitbeeldt die ‘flugten’ schreeuwt tegen vier andere figuurtjes die ‘help’ en ‘rennen’ roepen. En dan ziet de rechter de vijf poppetjes allemaal in een doodskist liggen. Papa, mama, haar twee zusjes Flyn en Fé en zijzelf. Zwarte krassen en het woord RIP maken de tekening af.
De rechter kijkt naar de aardbevingsgedupeerde en zegt dan: ,,Kinderen krijgen toch meer mee dan je denkt hè.”
Hun prachtige woning is scheef gezakt
Jo en Debora van Zeebroeck wonen met hun drie dochters (5, 8 en 9 jaar oud) in Losdorp in een pastorie uit 1925 die het echtpaar in 2007 in goede staat kocht. Maar sinds de aardbeving bij Huizinge van augustus 2012 heeft het leven van het gezin een gigantisch afslag genomen. Hun prachtige woning is sinds die zware beving volledig uit het lood geslagen, scheef gezakt. Zo loopt de vloer in de hal zo’n 11 centimeter af. Muren worden ontsierd door scheuren, soms zo groot dat een volwassen man er een vlakke hand in kan steken.
Zoals tussen de kamers van hun dochters Fé en Flyn. Verticaal loopt er een scheur van boven naar beneden langs het kinderbed. Drie dagen voor de rechtszaak – ‘de zoveelste’ – in Groningen geven Jo en Debora een rondleiding door hun huis. ,,Ik wil een fatsoenlijk man zijn”, vertelt de 52-jarige Van Zeebroeck van tijd tot tijd als hij zich verontschuldigt voor hoe het huis er bij staat. ,,Ik schaam mij soms voor mijn huis. Om mensen hier rond te leiden. Dat ik mijn kinderen hier laat wonen. Ja, schaamte.”
Zijn 42-jarige vrouw vertelt hoe de jongste twee jaar geleden wakker werd met tranen in de ogen. ,,Stond ze naast ons bed: ‘Mama, er ligt iets wits in mijn bed’.” Het bleek een stukje muur te zijn dat uit een scheur was getrild. ,,Als nuchtere Groninger heb ik tegen haar gezegd: Fé, dat is maar een stukje muur. Ga alsjeblieft weer slapen.” Als ze het vertelt, snapt ze de absurditeit van de situatie. Van haar reactie. ,,Toen ik weer terug in mijn bed was, heb ik wel gedacht: waarom relativeer ik dit? Waar houdt het op?”
Tegelijkertijd willen Jo en Debora niet dat de aardbevingsproblematiek hun leven gaat beheersen. Want ze kennen de verhalen van provinciegenoten die zich volledig in hun eigen metersdikke dossiers hebben ingegraven. Die opstaan met de problematiek. Die ermee naar bed gaan. Dat werd ook weer eens goed duidelijk tijdens de openbare verhoren van parlementaire enquêtecommissie gaswinning Groningen.
,,We proberen er luchtig over te doen”, zegt Debora van Zeebroeck aan de keukentafel. ,,Ook de leuke dingen te benadrukken. Zoals nu, de kinderen zijn lekker aan het knutselen en een fiets aan het versieren. Dat moet ook.”
Maar ze somt dan ook op dat haar kinderen inmiddels aardbevinkje spelen en dan spontaan in hun spel alle tassen snel moeten inpakken. ,,En ze willen graag een nieuwe kat, maar ons antwoord is nee. Want mogelijk moeten we een tijdje ons huis uit en dieren kun je niet goed meeverhuizen naar een wisselwoning, want een kat went immers aan een huis”, zegt ze dan terwijl ze wijst op een nieuwe scheur in de andere kinderkamer. Cynisch: ,,Dat ze dan door de scheuren elkaar kunnen zien, is wel weer fijn voor de kinderen.”
Cosmetisch herstel
Debora trekt even later een flap van het behang onder een van de kozijnen opzij. Een diepe scheur verschijnt. ,,Niemand wil dit toch in zijn huis? We hebben al zo vaak scheuren dicht laten smeren. Cosmetisch herstel. Maar het komt gewoon terug, want de oorzaak wordt niet aangepakt.”
Die oorzaak is de fundering van het huis. Volgens Jo en Debora heeft door de gaswinning uit het Groningenveld en daarmee de aardbevingen die daarop volgden hun fundering, waar de oude pastorie op rust, klap op klap gegeven.
Medewerkers van een ingenieursbureau dat zij in de arm hebben genomen schrokken zich helemaal lam toen zij afgelopen jaar weer langskwamen. De scheuren waren in een periode van een half jaar tot een jaar verergerd en groter. Ze zagen scheuren op nieuwe plekken. ,,Omdat de vloer zakt”, vertelt Jo gefrustreerd die het bureau naspreekt: er moeten nieuwe funderingspalen worden geslagen.
‘De onduidelijkheid vreet aan mij’
Probleem: het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) trekt in twijfel dat de fysieke schade aan de fundering een gevolg van de aardbevingen zijn. Het zou volgens het IMG aan de grondwaterstand kunnen liggen. En de droge zomer van 2018 kan ook zeker een rol hebben gespeeld. Daarnaast is er sprake van klei/veengrond. En dat klinkt in. Debora somt het rijtje bijna zuur op. ,,Ze hebben zelfs gesuggereerd dat het zou komen door de zestien zonnepanelen op ons dak. Daardoor is ons huis zwaarder geworden en dat drukt op de fundering. Je zou er toch om lachen als het niet zo sneu is.”
De spanning bij haar man loopt, zo vlak voor de rechtszaak, „de zoveelste”, zichtbaar op. ,,De onduidelijkheid vreet aan mij. Wij hebben voor niets van dit alles gekozen. Maar we hebben de controle ook niet. We willen het niet, maar het beheerst ons leven.”
In al die jaren was er de hoop dat ze er wel uit zouden komen. Maar na drie meldingen van een acuut onveilige situatie – ook die scheur in de kinderkamer – en de tegenwerkingen die zij ervaren van het Instituut Mijnbouwschade Groningen en de experts die namens hen ,,aantoonbaar onjuiste vuistdikke rapporten schrijven” is het klaar. ,,We staan machteloos. Maar we zijn ook principieel. Dit willen wij ons niet zomaar laten overkomen. We moeten wel iets doen.”
Debora van Zeebroeck verontschuldigt zich, drie dagen voor de rechtszaak, nog maar eens. ,,We hebben de pers nooit opgezocht, maar wij zijn ten einde raad. We hebben er geen vertrouwen meer in. We proberen deze problematiek niet een centrale plaats te geven in ons gezin. Maar de realiteit is anders. De houding van het IMG is... tja... We worden voor ons gevoel tegengewerkt. Ze maken het heel juridisch. Alsof ze bang zijn om te moeten betalen. Want de schade aan ons huis is inderdaad enorm. Maar hebben wij er om gevraagd?”
De aanbevelingen van de parlementaire enquête gaswinning Groningen stemmen Jo en Debora in ieder geval hoopvol, zeggen ze nog voor de rechtszaak. Milder, makkelijker en menselijker. Dat is de opdracht die het Instituut Mijnbouwschade Groningen een kleine drie weken geleden nog meekreeg in het rapport ‘Groningers boven gas’.
De rechtszaak
,,Wie zegt mij dat de schade niet al in de jaren 50 is ontstaan.” De advocaat van het kantoor Pels Rijcken, die het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) bijstaat, gelooft helemaal niets van wat ze tot dusver heeft gehoord. Het is donderdagmiddag 9 maart en de advocaat is zichtbaar geïrriteerd.
Meerdere deskundigen, onder wie de bekende Rotterdamse geoloog en hydroloog Peter van de Gaag en gerechtelijk deskundige Richard Vergnes van Vergnes Support, maken gehakt van de beweringen van het IMG. ,,De enige aantoonbare redenen zijn de aardbevingen”, zegt Van der Gaag die grondboringen verrichtte bij het huis van de familie Van Zeebroeck. ,,De beving bij Zeerijp heeft het pand de nekslag gegeven”, vertelt Vergnes.
Ook experts van het kantoor STAB – ingevlogen als onafhankelijk deskundigen door de rechtbank – onderschrijven dat in het inmiddels vijfde onderzoeksrapport dat er is geschreven over de kwestie.
Maar de advocaat van het kantoor Pels Rijcken, dat ook de landsadvocaat levert, wil van niets weten. Ze vindt de verklaringen die het schadebureau 10BE namens IMG heeft aangedragen hout snijden. De schade aan de fundering van de pastorie, komt door zetting van het huis. En de warme zomer van 2018. Helemaal vanwege de grond, die uit klei en veen bestaat, zegt de schade-expert nog eens namens het IMG. Herstellen van de schade zou daarnaast ook nog flink in de papieren kunnen lopen.
Volgens de Pels Rijcken-advocate hebben de experts van ingenieursbureau Vergnes, geoloog Van der Gaag en STAB geen uitvoerig onderzoek gedaan. 10BE juist wel.
,,Maar u bent namens het IMG als schade-expert niet ter plaatse geweest toch?”, klinkt het haast vol ongeloof uit de mond van de rechter als hij dat de 10BE-deskundige voorhoudt. Die bevestigt dat hij er niet is geweest. In tegenstelling tot Vergnes, Van der Gaag en STAB. ,,Een bureaustudie dus”, klinkt het bijna verwijtend uit de mond van de rechter richting het IMG die ook vaststelt dat uit boringen blijkt dat er helemaal geen veengrond is. Het schadeloket en 10BE lijken aan cherrypicking te doen, wrijft de rechtbank hen onder de neus. Met andere woorden: ze lepelen zaken op die hen goed uitkomen, zoals de droge zomer. Om maar te voorkomen dat er uitrolt dat er sprake is van mijnbouwgerelateerde aardbevingsschade aan de fundering van het huis van de familie Van Zeebroeck.
Nader onderzoek
Terwijl Jo van Zeebroeck met tranen in de ogen terugloopt van de verhoging waaraan de rechters zitten, staart een van hen nog naar de tekening. ,,Wilt u die ook nog zien”, klinkt het oprecht naar de advocaat van IMG. Ze haalt haar schouders op. Daar heeft ze eigenlijk geen behoefte aan. De rechter vat het dan voor de zekerheid nog maar even samen. ,,Er ligt behoorlijk wat op tafel aan gedegen onderzoek die de argumenten van het IMG allemaal van tafel lijken te schuiven. Maar het IMG vindt nog steeds dat er een aantoonbaar andere reden is voor de schade dan door aardbevingen. ,,Maar wat zou het IMG dan nog willen”, vraagt de rechter.
De IMG-advocaat is helder: ,,De voorkeur van het IMG is dat er nader onderzoek wordt gedaan.”
,,Milder? Menselijker? Het IMG?”, klinkt het zachtjes in de hal na afloop van de zitting uit het kamp van Van Zeebroeck. De familie had er, na jarenlange strijd, op gehoopt. Maar nee, niets van dat alles. Het IMG wil nog meer onderzoek. Hun advocaat Martin Blokzijl stelt ze gerust. Het was eigenlijk een prachtige zitting, zal hij tegen ze zeggen. Waarin meer dan duidelijk werd hoe de rechtbank over hun kwestie denkt. ,,En over de opstelling van het IMG.”
Vrees voor veel meer schadeclaims
Eerder op de dag, ook op donderdag 9 maart, dient de zaak van Jos Groeneveld en Josien Groeneveld-Sturing uit Middelstum. Ze hebben hun zoon Joas ook meegenomen, die keurig met blauw colbertje en een button ‘Respect voor Groningen’ op het revers naar de rechters luistert. De jongen ziet hoe zijn vader in tranen uitbarst als hij vertelt ,,dat hij nog niet de helft begrijpt van wat er in het juridische verweer van het IMG” staat. Maar het gezin uit Middelstum begrijpt een ding wel heel erg goed: het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) heeft niet het beste met hen voor.
Het echtpaar diende een aanvraag in voor immateriële schade. Dit smartengeld wordt uitgekeerd vanwege de emotionele schade als gevolg van de jarenlange aardbevingsellende. Ze kregen 3000 euro. ,,Dat staat in geen verhouding tot wat ons is overkomen”, vertelt Groeneveld-Sturing de drie rechters.
Het steekt haar dat materiele schade wordt gekoppeld aan immateriële schade. ,,Dat klopt gewoon niet.” Want na de eerste melding claimden zij sinds 2016 geen nieuwe schades meer omdat ze wisten dat hun huis gesloopt zou worden. Buren die wel bij elke scheur een melding deden, kregen het maximale bedrag van 5000 euro. Zij niet. ,,Zeven jaar ellende en ons dan afschepen met 3000 euro?” Het gezin wil erkenning dat ze veel leed hebben gekend en dat IMG hen ruimhartig compenseert. ,,Dat ze toegeven dat ze er een bende van maken.”
,,Menselijker, milder, makkelijker? Het IMG zou mensen met aardbevingsproblematiek moeten helpen. Dat is ook wat ze zeggen. Dat is niet wat ze doen”, houdt de nijdige Sturing de rechters voor. Haar advocaat valt haar bij: ,,De belangen van de Groningers worden nog steeds niet serieus genomen.”
De advocaat die namens het IMG optreedt lijkt in eerste instantie de woorden in het rapport ‘Groningers boven gas’ van de parlementaire enquêtecommissie gaswinning Groningen goed te hebben gelezen. Hij voelt absoluut mee met mijnheer en mevrouw, zegt hij. Het IMG is niet doof voor de emoties van de inwoners. ,,In dit geval gaat het ook bij ons door merg en been. Wat jullie hebben meegemaakt... Elk weldenkend mens vindt 5000 euro passend.” De advocaat rept over de ereschuld die er ligt bij de Groningers.
Maar puntje bij paaltje: het IMG voelt zich ook in een keurslijf gedrukt door de Tweede Kamer die tegelijkertijd met torenhoge verwachtingen komt. ,,We nemen de schadeafhandeling van de NAM over en moeten dan ook die ereschuld nog inlossen.” De advocaat schetst een beeld dat het IMG niet veel anders kan dan procederen, want het vreest eigenlijk duizenden claims uit Groningen die ook een hogere immateriële vergoeding vragen voor de jaren aardbevingsellende als de familie Groeneveld gelijk krijgt.
Josien Groeneveld-Sturing vindt dat het hele IMG van geen meter deugt. ,,Met hun rare manier van menselijk zijn. Die 3000 of 5000 euro staat in geen verhouding tot onze ellende, maar ook niet tot de bedragen wat alles en iedereen om ons heen aan ons dossier en onze schades verdiend hebben. Mensen in mijn omgeving denken namelijk dat het ons om het geld te doen is. Maar ik wil vooral dat bekend wordt dat het allemaal zo verschrikkelijk oneerlijk is.”
Het bewijsvermoeden
Bij fysieke schade aan gebouwen en werken, die naar haar aard redelijkerwijs schade door beweging van de bodem als gevolg van de aanleg of de exploitatie van een mijnbouwwerk ten behoeve van het winnen van gas uit het Groningenveld zou kunnen zijn, wordt vermoed dat die schade veroorzaakt is door de aanleg of de exploitatie van dat mijnbouwwerk. (bron: IMG)
