Maak de oude graankathedralen in Oldambt geschikt voor woningbouw. Daarmee stoppen we de teloorgang van voorzieningen en het culturele leven op het platteland | opinie
Een enkele oude Oldambtster boerderij, zoals deze in Nieuwolda, is in gebruik genomen als erfgoedlogies. Foto: Duncan Wijting
Afgelopen maandagavond vond het DVHN debat plaats over de glorie en teloorgang van de ‘graankathedralen’, de Oldambtster boerderijen. Deze dateren uit een tijd dat herenboeren nog de scepter zwaaiden over hun werkvolk en hun rijkdom tentoonstelden met heuse kasteelboerderijen. Het communisme vierde in dit deel van de provincie niet voor niets hoogtij.
Deze onmisbare parels in het Oldambtster landschap beginnen, op een enkele uitzondering na, helaas glans te verliezen en daarmee verliest het Groningse landschap ook haar ‘Pronkjewail in golden Raand’. Huilende bruiden: zelfs de provinciale VVV loopt er mee te koop.
Het programma van het debat was divers, de inleiders bij de tijd en met vlagen vilein scherp. Algehele indruk: een goede bijeenkomst die door de opzet en locatie veel beter was dan een symposium, een excursie of een boekje.
‘Zet de bulldozer d’r moar veur’
Als je tussen het honderdvijftig koppige publiek zat ving je ook best wel het sentiment op wat onder de eigenaren van dergelijke ‘graankathedralen’ leeft. En dat is niet echt rooskleurig: de gevleugelde uitspraak „zet de bulldozer d’r moar veur” gonsde als een golf door het publiek. De schoen knelt bij het (gevoelde) gebrek aan ondersteuning door de betrokken gemeenten. Vergunningprocedures lijken ellenlang te duren en subsidies bij lange na niet toereikend.
Bestemmingplannen kunnen op weinig bijval rekenen. Men ervaart ze als spreekwoordelijke molenstenen om de nek voor het ontwikkelen van niet-agrarische nevenactiviteiten.
We vinden het als Erfgoedvereniging Heemschut lastig in te schatten of het debat van afgelopen maandag een bijdrage heeft geleverd aan het zoeken naar een oplossing. Ruïne-toerisme werd geroepen als nieuwe kans. Maar willen we deze prachtige gebouwen écht laten verkrotten en vervallen?
Van de goede voornemens is weinig terecht gekomen
De debatavond heeft onmiskenbaar duidelijk gemaakt dat er nog een hele opgave ligt. Net als in 2019, toen er onderzoek is gedaan door de provinciale welstands- en erfgoedinstelling Libau. Van de goede voornemens uit 2019 is helaas weinig terecht gekomen.
Eigenaren kunnen het niet alleen. Bij betrokken gemeenten ontbreekt capaciteit en kennis, provincie en Rijk lijken sinds de ondertekening van de intentieverklaring in 2019 nauwelijks meer betrokken. Ondertussen brokkelt ons culturele erfgoed onder onze handen verder af. Is er dan überhaupt geen hoop meer?
De provinciale commissie Heemschut Groningen probeert de teloorgang van het cultureel erfgoed al jaren op de politieke agenda te zetten bij de Groninger gemeenten. Soms, heel soms, heeft een gemeente succes en ziet zij in dat we onze rijke Groninger geschiedenis moeten bewaren.
Geen glazen stolp eroverheen
Cultureel erfgoed wil niet zeggen dat er maar een glazen stolp over heen moet. Je moet het kunnen blijven ontwikkelen, maar wel met zorg. Gedeputeerde Staten gooit onze provincie in de uitverkoop met ettelijke tienduizenden woningen om de druk in de Randstad te verlichten. Zolang er maar zicht is op de Zuiderzeelijn waar bestuurders zich weer trots mee op de borst kunnen kloppen. Groninger woningzoekenden schieten er niets mee op.
In die machtige, Oldambtster graankathedralen en de omgevingsvisies die de Groninger gemeenten voor 1 juli 2022 moeten opleveren, ligt de oplossing: maak die schuren geschikt voor woningbouw en andere functies. Daarmee stoppen we ook een ander sluipend gevaar: de teloorgang van het culturele leven en voorzieningen in onze dorpen en op het platteland omdat inwoners vertrekken.
Geef ruimte aan nieuwe ontwikkelingen en de enige randvoorwaarde die de Erfgoedvereniging Heemschut daarvoor zou willen stellen is dat het volume, het casco van de schuur, in stand blijft, dat het monumentale voorhuis wordt gekoesterd en dat het complex samen met de omringende beplanting in zijn totaliteit als belangrijk en herkenbaar onderdeel van de skyline in stand blijft.
Blijf lokale ondernemers betrekken
Blijf voor planvorming lokale ondernemers betrekken. Groningen zit niet te wachten op het zoveelste ‘kantoor uit het westen’ die het wel even allemaal voor ons gaat bedenken en uitwerken.
Gemeenten: begin als experiment met de ontwikkeling en facilitering van een paar voorbeelden. Dan toon je daarmee je goede wil en wat je verstaat onder een nieuwe bestuurscultuur.
Bernard Stikfort en Pier Bosch, namens Erfgoedvereniging Heemschut Groningen
Lees ook
Als ingelogde PREMIUM lezer kun je op dit artikel reageren. Hierbij hebben we een aantal huisregels voor opgesteld welke je hier kunt lezen.
